Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2013, Blaðsíða 8

8 Fréttir 24. júní 2013 Mánudagur
„NiðurlægiNgiN ásótti mig“
n Björg var orðin veik af afleiðingum ofbeldis n Ákvað að beita ábyrgðarferli n „Allt var betra en raunveruleikinn sem ég bjó við“ n Játningin óþægileg
F
ram til þessa hefur hún verið
nafnlaus kona í einu umtalað­
asta máli síðustu vikna og
mánaða, aðalhlutverkið í sögu
sem allir eru að tala um, en
enginn þekkir almennilega. Hún gerði
tilraun til þess að greina frá sinni hlið
mála í nafnlausum pistli en umtalið
hélt áfram og nú hefur hún ákveðið að
stíga fram og greina frá því sem er satt
og logið í umræðunni, því sem gerð­
ist í raun og veru. Hvað bjó að baki því
þegar Haukur Már Helgason játaði að
hafa beitt kynferðisofbeldi og sendi
seinna frá sér endurskilgreiningar á
játningunni og ferlinu sem lá þar að
baki.
Í pistlinum lýsti hún því svona: „Of­
beldið fólst meðal annars í miklu and­
legu niðurrifi, kynferðislegri niður­
lægingu og líkamlegu ofbeldi í kynlífi.
Slá, meiða, rífa, hlusta ekki á það sem
maður segir, gera lítið úr og virða ekki
mörkin sem maður setur, endurskil­
greina mörkin sem maður reynir að
setja, segja manni hvar, hvenær og
hvernig kynlíf geti átt sér stað, reka
mann ítrekað út þegar nærveru er
ekki lengur óskað, þvinga sínum þörf­
um upp á mann með harkalegum
hætti, s.s með ofbeldi. Ef ég sagði nei,
þá sagði hann jú, hélt áfram og gaf oft
langar, ruglingslegar útskýringar á því.“
Við gefum Björgu Sveinbjörns­
dóttur orðið: „Það er ekki hægt að gera
ráð fyrir því að þolendur þegi enda­
laust.“
Ofbeldi í sambandi
Björg og Haukur Már voru í einhvers
konar sundurleitu ástarsambandi frá
árinu 2006 í um eitt og hálft ár þar sem
þau voru stöðugt sundur og saman.
„Það var ekki allt ofbeldi sem fór fram
okkar á milli. En hann hafði strax yfir­
höndina í okkar sambandi og ruglaði
í kerfinu. Hann upphóf mig og niður­
lægði á víxl. Niðurlægði mig kynferðis­
lega en upphóf persónulega eigin­
leika. Í þessu kúgandi kerfi voru atvik
þar sem ofbeldi var beitt og ég upp­
lifði valdaleysi og skömm. Það var
hins vegar réttlætt með heimspeki­
pælingum um að allt kynlíf sé ofbeldi
og réttast að gangast við því. Þegar ég
mótmælti því var ég máluð upp sem
einhver tepra.“
Björg situr á móti blaðamanni, í
rauðum sófa í fundarherbergi DV með
hund í fanginu, hana Sólu sem fylgir
Björgu hvert fótspor þessa dagana og
hjálpar henni að finna hugarró og jarð­
tengingu. Það tekur á að vera á milli
tannanna á fólki.
„Í okkar samskiptum var ég eigin­
lega orðin hálfgert vandamál, því hon­
um fannst ég ekki nógu aðlaðandi til
að vera með mér en samt svo frábær
manneskja. Hann sagðist óska þess að
ég gæti verið dagkærasta og að hann
gæti átt aðrar næturkærustur. Það var
ekki nema í ákveðnum aðstæðum sem
hann gat sofið hjá mér og þá með of­
beldi. Það var búið að stilla því upp
þannig að ég ætti eiginlega að vera
ánægð með það.“
Hún teygir sig í vatnsglas sem
stendur á glerborðinu og segir
áhugavert að skoða umræðuna um
kynferðis ofbeldi. „Þar er alltaf þetta
eina nei sem gildir. Ábyrgðin er sett
á þolandann en það gleymist að
stundum er ekki í boði að segja nei.
Stundum er kúgunin svo mikil að það
er búið að taka nei­ið frá manni. Það
fer samt ekki á milli mála að þér líður
illa, ef þú grætur eða lýsir óþægindum
þá viltu þetta ekki. Það að frjósa eru
líka þekkt viðbrögð. Engu að síður er
rík krafa um að fólk sé alltaf tilbúið að
segja nei í öllum aðstæðum.“
Veik af afleiðingunum
Björg segist hafa verið á mjög slæmum
stað andlega meðan á þessu sambandi
stóð. Á sama tíma og hún var niður­
lægð leitaði hún eftir viðurkenningu
frá honum, reyndi að þóknast honum
og ganga í augun á honum. Samskipt­
unum lauk þegar hann hóf samband
með annarri konu. Innan við ári síðar
skrifaði Björg honum bréf þar sem hún
vildi gera upp samskiptin en hún segir
að hann hafi varpað ábyrgðinni yfir á
hana og meðal annars sagt að hann
hefði ekki getað losað sig við hana. Það
varð aðeins til þess að auka á skömm­
ina og lengi vel gat hún ekki hugsað sér
að ræða þetta við nokkurn mann.
Að lokum fór svo að hún varð að
takast á við afleiðingarnar. Um einu og
hálfu ári eftir að þau hættu saman var
hún illa funkerandi og nánast orðin
óvinnufær. Hún leitaði því til Stíga­
móta, til sálfræðings og geðlæknis
árið 2008 sem hjálpaði henni að tak­
ast á við ofsakvíða, stjórnlausan ótta
og áfallastreituröskun. „Hugsanirnar
um þetta og niðurlægingin ásótti mig.
Ég var búin að taka alla ábyrgð á því
sem gerðist og það hafði rosalega mikil
áhrif á líf mitt. Ég lifði í kvíða og ótta og
dró mig út úr okkar sameiginlega um­
hverfi. Ég skammaðist mín svo mikið
að ég gat hvorki verið í návígi við hann
né neinn sem honum tengdist. Í raun
og veru var ég bara orðin rosalega veik
af afleiðingunum.“
Með því að tala um reynslu sína
fékk hún smám saman betri mynd á
það sem hafði átt sér stað. Eftir tveggja
ára vinnu var hún farin að finna styrk­
inn á ný. „Ég losnaði við skömmina
varðandi það hver ég var meðan á
þessu stóð. Ég vil auðvitað vera mann­
eskja sem getur staðið upp fyrir sig
en svo kom í ljós að ég gat ekki varið
mig og það var mjög niðurlægjandi
reynsla. Það var mjög lítið eftir, ég var
í mikilli vanlíðan.“
Ofbeldið er alls staðar
Á sama tíma og Björg fór að tala um
ofbeldið byggði hún upp tengsl við
annað fólk. Að lokum kom að því að
hún þurfti að ræða reynslu sína við
aðra en fagaðila. Það var of skrýtinn
veruleiki að vera að vinna markvisst úr
afleiðingum ofbeldis og sjá hann berj­
ast fyrir mannréttindum á sama tíma
eins og ekkert hefði í skorist. Haukur
Már er heimspekingur, einn af stofn­
endum Nýhil og vakti athygli í Bús­
áhaldabyltingunni fyrir framsæknar
hugmyndir um nýja samfélagsskipin
en hann gerði einnig heimildarmynd
um 9­menningana.
„Þarna var ég þolandi með alls konar
afleiðingar sem upplifði, að ég mætti
ekki tala um atburðina vegna þess að
það hefði slæm áhrif á mannorð ger­
andans. Þetta er raunveruleiki sem er
lifandi í öllum þolendum.
Það að verða fyrir ofbeldi er svo
mikið áfall og þegar það stendur yfir
í einhvern tíma er það eyðandi og
niðurbrjótandi. Það þætti bara fá­
ránlegt að gera þá kröfu að fólk talaði
ekki um það ef það hefði orðið fyrir
annars konar áfalli. En skömmin ger­
ir það að verkum að við þegjum. Með
því að tala þá minnkar rýmið fyrir of­
beldi. Ef ég get talað um þetta þá geta
aðrir þolendur það líka og mér finnst
ég geta það, af því að aðrir hafa rutt
brautina. Um leið minnkar launhelgin
sem ofbeldið þrífst í.“
Hún segir fólk sé almennt reiðu­
búið til þess að ræða um ofbeldi sem á
sér stað einhvers staðar annars staðar, í
öðru landi, annarri fjölskyldu eða öðr­
um vinahópum. „Það er einkennandi
fyrir vinstri hópa og mannréttinda­
baráttu að líta svo á að þar sé ekkert
ofbeldi, en þar er líka ofbeldi eins og
annars staðar og þessir hópar verða að
takast á við það. Ef við viljum í raun og
veru takast á við hlutina þá verðum við
líka að gera það í okkar eigin umhverfi.
Það þýðir ekki að ætla bara að breyta
heiminum.“
Vildi ekki kæra
Um leið og Björg tókst á við af­
leiðingarnar óx réttlætiskennd hennar
gagnvart sjálfri sér. Hún velti því fyrir
sér hvort hún gæti kært málið til lög­
reglu en komst að þeirri niðurstöðu
að það væri ekki sú leið sem hún vildi
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„Það er einkennandi
fyrir vinstri hópa
og mannréttindabaráttu
að líta svo á að þar sé
ekkert ofbeldi, en þar er
líka ofbeldi eins og annars
staðar.
„Ef fólk hefur
svona mikla trú á
dómskerfinu, hvar var
þá lögreglan þegar hann
játaði að hafa beitt kyn-
ferðisofbeldi?