Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.2014, Blaðsíða 25

Fréttir Erlent 25Helgarblað 7.–10. mars 2014
LitLa kaLda stríðið í Úkraínu
n spennan í Úkraínu gæti breyst í stríð n Bræðraþjóðir gegn hvor annarri n Úkraína gjaldþrota og nýir valdhafar eru sestir á valdastóla n Hermenn Pútíns segjast vera frá Mars
Orrustuþotur til Gotlands
svíar áhyggjufullir – Hafa lengi óttast „björninn í austri“
Í kjölfarið á innrás Rússa á Krímskaga
hefur umræðan um NATO-aðild og
ástandið á sænska hernum blossað upp
að nýju í Svíþjóð. Landið er ekki með í
NATO og hefur í áratugi verið með eigin
hlutleysisstefnu. Fram að falli Sovétríkj-
anna árið 1991 var gríðarlegum fjármunum
varið til varnarmála og um tíma var landið
meðal annars með fjórða stærsta flugher
Evrópu. Á tímum Kalda stríðins var allt
hernaðarkerfi Svía miðað við innrás úr
austri og var fjöldi langdrægra fallbyssna
staðsettur með fram strandlengjunni –
gegn Rússunum!
Eftir hrun Sovétríkjanna og þá efnahag-
skrísu sem reið yfir Svíþjóð í kringum 1990,
fór niðurskurðarhnífurinn á loft og hefur
verið á lofti nær allar götur síðan. Í fyrra
kom til dæmis fram það sjónarmið að
sænski herinn væri í raun ekki í standi til
að verja Svíþjóð nema í örfáa daga, svo
mikið væri búið að skera niður. Atburðir
síðustu daga hafa sett umræðuna um
varnarmál og „stóra björninn í austri“
aftur á dagskrá.
Carl Bildt, utanríkisráðherra Svía hefur
verið mjög harðorður í garð Rússa, sem
og Karin Enström, varnarmálaráðherra
landsins. Bæði voru þau stödd hér á landi
fyrir skömmu í sambandi við loftrýmis-
gæslu Svía, Norðmanna og Finna hér við
land.
Svíar gripu síðan til þess ráðs í vikunni
að senda JAS-Gripen orrustuþotur
til herstöðva sinna á Gotlandi. Þetta
er meðal annars afleiðing aðgerða
Rússa í Úkraínu. Einnig hefur Enström
varnarmálaráðherra gefið sænska
hernum lengri tíma en áætlað var til að
endurmeta varnarþörf Svíþjóðar. Ljóst er
því að aðgerðir Rússa hafa mikil áhrif á
umræðu um varnarmál Svía á næstunni
og á miðvikudag sagði formaður sænska
þjóðarflokksins að nauðsynlegt væri að
bæta loftvarnir Svíþjóðar. Svíar eru með
um 60 JAS-Gripen orrustuþotur í notkun
um þessar mundir.
Forsætisráherra
af gyðingaættum
Nýr forsætisráðherra Úkraínu,
Arseny Jatsenjúk, er fæddur
árið 1974 og verður fertugur í
maí á þessu ári. Hann er hag-
fræðingur og lögfræðingur að
mennt og er af gyðingaættum.
Faðir hans er sagnfræðipró-
fessor og móðir hans kennir
frönsku. Hann var efnhagsráð-
herra 2005–2006, utanríkis-
ráðherra árið 2008 og forseti
úkraínska þingsins frá 2007 til
2008. Hann er kvæntur og á
tvö börn, með eiginkonu sinni,
Teresu Viktorivnu. Hann hefur
orðið fyrir persónulegum árás-
um vegna uppruna síns. Í kosn-
ingabaráttu árið 2010 var hann
meðal annars ásakaður um
að þiggja peninga frá „öflum
sem vilja taka yfir Úkraínu“ og
var greinilega vísað til gyðinga
í því samhengi. Gyðingahatur
sem slíkt hefur verið landlægt
í A-Evrópu öldum saman.
Arseny kemur úr flokki sem
heitir Föðurlandsbandalagið.
1. mars
Efri deild rúss-
neska þingsins
gefur Pútín forseta leyfi til
þess að nota rússneska herinn
í Úkraínu. Þá þegar höfðu
rússneskir hermenn farið til
Krímskaga. Mikil mótmæli á
alþjóðavettvangi.
2. mars
Varalið hers
Úkraínu kallað
út. NATO lýsir
yfir miklum
áhyggjum vegna
þróunar málsins.
5. mars
ESB býður Úkraínu milligöngu um
11 milljarða dollara lán, úr ýmsum átt-
um, meðal annars frá Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum (AGS) og Alþjóðabank-
anum. Talið er að landið þurfi um 35
milljarða dollara, til að komast af til
ársloka 2015.
Chuck Hagel, varnar-
málaráðherra
Bandaríkjanna,
tilkynnir að
Bandaríkin ætli að
auka nærveru sína í
lofthelgi Póllands og
Eystrasaltsríkjanna. Tilkynnir einnig
að Bandaríkin hætti hernaðarsam-
vinnu við Rússa.
fyrir miklu magni af gasi. Það er þó
selt til þeirra með miklum afslætti.
Úkraína þarf mikla fjárhagsaðstoð
á næstum mánuðum og í raun má
líkja þessu við að verið sé að reyna
að halda dauðvona sjúklingi á lífi
með umfangsmiklum læknisað-
gerðum.
Rússagas flæðir til Evrópu
Gas og olía er nokkuð sem iðulega
kemur til tals þegar um Rússland
og hernaðaraðgerðir á vegum rúss-
neskra yfirvalda er að ræða. Rúss-
land er einn helsti útflytjandi á olíu
og gasi í heiminum og mikið magn
af þessum vörum fer til Evrópu.
Talið er að allt að 40% af öllu gasi
til Evrópu komi frá Rússlandi og að
um 80% af þessu gasi fari í gegn-
um leiðslur í Úkraínu. Úkraína
hefur því tekjur af því að flytja gas
til Evrópu. Um 40% af allri olíu til
Evrópu kemur frá Rússlandi. Vegna
þessara staðreynda er talið að við-
brögð ráðamanna við innrás Rússa
á Krímskaga séu kannski ekki eins
harkaleg og raun ber vitni. Evrópa
er einfaldlega háð (enn um sinn)
Rússum um gas og olíu. Nýjar
vinnsluaðferðir á nýjum svæðum
gætu mögulega breytt þessu. En
það eru sennilega einhver ár eða
áratugir í það. Rússland hefur
óspart notað „olíuvopnið“ með
góðum árangri og hefur meðal
annars hótað að Úkraína þurfi að
borga fullt verð fyrir það gas sem
landið kaupir.
Erfið verkefni fram undan
Á næstum vikum ræðst hvernig
nýrri stjórn tekst að glíma við þau
gríðarlegu vandamál sem steðja
að Úkraínu, sem eins og fyrr seg-
ir er nánast gjaldþrota. Ljóst er að
landið þarf gríðarlega neyðarað-
stoð. Síðan þarf að koma á pólitísk-
um stöðugleika í landinu og setja
markmiðið á mjög umfangsmiklar
pólitískar umbætur. Þá þarf einnig
að losa landið úr klóm nær botn-
lausrar spillingar og fámenns hóps
auðmanna, svokallaðra „ólígarka“
sem hafa sölsað undir sig auðæfi
landsins, á kostnað hins almenna
Úkraínumanns. Koma þarf að
koma efnahagsmálum landsins á
rétta braut. Þetta er ekkert smáræði
og krefst sterkra beina ráðamanna.
Pútín beitir hernum óhikað
En hvað segir innrás Rússa í Úkra-
ínu um Vladimír Pútín? Kannski
það helst að hann hikar ekki við
að beita rússneska hernum þegar
svo ber undir og að hann tekur
lítið mark á alþjóðalögum og regl-
um. Pútín virðist vera tilbúinn að
fá Vesturveldin á móti sér og til-
búinn til þess að taka umtalsverða
áhættu í samskiptum við þau. Út-
spil Pútíns sýnir einnig að hann er
óútreiknanlegur og óáreiðanleg-
ur. Hann ásakar Vesturveldin um
það sem gerst hefur í Úkraínu og
í fréttaskýringu frá Reuters kem-
ur fram sú skoðun að atburðarás
í Úkraínu sé mikilvægur atburður
á ferli hans. Þar segir einnig að
Pútín telji úkraínska herinn ekki
hættulegan andstæðing og að
lokum muni þessar bræðraþjóð-
ir standa saman hlið við hlið. Á
fréttamannafundi sem vitnað er til
í fréttaskýringunni segir að Pútín
styðji heilshugar auknar sjálfstæð-
iskröfur íbúa Krímskaga, en það sé
ekki ætlun hans að innlima skag-
ann í Rússland. Það er nokkuð sem
í raun á eftir að koma í ljós. Pútín
telur einnig að mögulegar refsiað-
gerðir Vesturveldanna komi ekki
niður á Rússlandi, heldur frekar
Vesturveldunum sjálfum. n
„Vegna hinna sér-
stöku aðstæðna
í Úkraínu og ógnar sem
steðjar að rússneskum
ríkisborgurum, fer ég þess
á leit við efri deildina að
fá að beita rússneskum
hersveitum á úkraínsku
landsvæði þangað til
ástandið verður að nýju
eðlilegt.“
– Vladimír Pútín
Carl Bildt
utanríkisráð-
herra Svía.
Arseny
Jatsenjúk
Forsetinn Pútín telur að mögulegar refsiaðgerðir Vesturveldanna komi ekki niður á Rússlandi, heldur Vesturveldunum sjálfum.