Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.2014, Blaðsíða 22

Vikublað 13.–15. maí 201422 Umræða
Iðar allt af lífi á afmælis-
ári Sturlu Þórðarsonar
G
röfin móti gapir köld“ á vel
við um gröf íslenskra fræða
vestur á Melum. En sem
betur fer er hún ekki eina
áminningin þessi misseri um
forsendur íslenskrar menningar.
Árni Magnússon
Á síðasta ári var þess minnst að þá
voru liðin 350 ár frá fæðingu Árna
Magnússonar að Kvennabrekku í
Dölum. Þessa var minnst með marg-
víslegum hætti og stofnunin náði til
fjölmargra um allt land með mark-
vissum og myndarlegum áherslum,
sýningum og fundum. Lengi verður
það eftir í hausnum á mér þegar Mar-
grét Þórhildur, fyrrverandi íslensk
prinsessa, skundaði í hátíðasal Há-
skólans og hlýddi af andakt á dag-
skrárefnin, ekki síst á magnað erindi
Anette Lassen, ritstjóra dönsku út-
gáfunnar á Íslendingasögunum. Sá
fundur átti eftir að draga dilk á eft-
ir sér svo sem síðar verður að vikið.
Vestur í Dölum er í undirbúningi að
setja upp minningarskilti um Árna
Magnússon við afleggjarann heim að
Kvennabrekku.
Snorri Sturluson
Skammt undan Kvenna-
brekku og Dölum er
Reykholt. Þar urðu
tímamót í september
1988 þegar forseti Ís-
lands, Vigdís Finnboga-
dóttir, lagði hornstein
að nýrri kirkju í Reyk-
holti og Snorrastofu
að viðstöddum Ólafi
Noregskonungi. Við
það tækifæri afhenti
hann þjóðargjöf Norð-
manna til Snorrastofu.
Í Reykholti bjó lengi
og þar var veginn rithöfundurinn
mikli Snorri Sturluson Þórðarson-
ar. Snorri var fæddur að Hvammi í
Dölum en þar var Árni Magnússon
reyndar við nám nokkrum öldum
síðar. Snorri var því Dalamaður, segj-
um við og enginn ber á móti því.
Starfsemin í Reykholti er glæsileg og
fer stöðugt vaxandi með tugþúsund-
um gesta enda fer þar allt saman:
Aðstaða til rannsókna og fræðiiðk-
ana, tónlistarflutningur og ráðstefnu-
hald. Ég átti þess kost að koma þar
á dögunum með nokkrum þýðend-
um Íslendingasagna á norrænar
tungur. Þar nutum við skemmtilegr-
ar leiðsagnar Bergs Þorgeirssonar og
Geirs Waage og var sú för öll fróðleg
og ánægjuleg. Frá því að Vigdís tók
skóflustunguna í Reykholti eru liðin
25 ár, aldarfjórðungur. Á þeim tíma
hefur undramargt gerst í Reykholti.
Ferðamannaflóðið um Ísland hef-
ur skilið eftir sig spor í Reykholti. Og
í byggðarlaginu eru önnur tíðindi til
dæmis Landnámssetur eldhugans
Kjartans Ragnarssonar. Landnáms-
setrið er með sýningum sínum og
veitingum orðið hluti af menningar-
keðju Borgarfjarðar sem skartar Borg
á Mýrum með Sonartorreki og sögu-
sviði Egils sögu.
Sturla Þórðarson
Og nú er að verða til hugmynd um
að lyfta minningu Sturlu Þórðar-
sonar, sagnfræðings skálds og lög-
sögumanns í Dölum. Sú hugmynd
hefur reyndar verið lengi á döfinni.
Hún komst fyrst á blað í fréttum á
árinu 2007 þegar Friðjón Þórðar-
son og sveitarstjórn Dalabyggðar
beittu sér fyrir því að opna Sturlu-
stofu í stjórnsýsluhúsinu í Búðardal.
Alþingi tók vel í þessar hugmyndir
og veitti nokkru fjármagni til verk-
efnisins. Og nú er farið aftur af stað: Á
þessu ári eru 800 ár liðin frá fæðingu
sagnaritarans mikla Sturlu Þórðar-
sonar. Hann lést svo 70 árum síðar,
1284, og var þá kominn út í Fagur-
ey á Breiðafirði. Lengst hafði hann
hins vegar búið að Staðarhóli sem
er í Saurbæ í Dalasýslu þar sem var
höfðingjasetur í margar aldir. Nú
hefur Dalabyggð ákveðið að minn-
ast þessa afmælis sérstaklega með
Sturluhátíð sem haldin verður 27. júlí
að Tjarnarlundi í Saurbæ en Tjarnar-
lundur sem er í landi Staðarhóls er
félagsheimili Saurbæinga. Þar verð-
ur talsverð dagskrá sem hefst upp úr
hádeginu þennan dag sem er sunnu-
dagur. Verður dagskráin í heild kynnt
í byrjun næsta mánaðar. Trúi ég að
þar muni margur vilja koma og ég
ráðlegg þeim að merkja við daginn í
sumaralmanakinu sínu.
Dalirnir og Sturla
Í Dölum er saga í hverju spori og þar
eru margir staðir sem koma til greina
fyrir Sturlusetur framtíðarinnar. Ég
tel reyndar sjálfsagt að stefna að því
að Sturlusetur í Dölum verði menn-
ingarstaður rétt eins og Reykholt er í
dag, þar sem um yrði að ræða marg-
víslega menningarstarfsemi, aðstöðu
til rannsókna og móttaka ferða-
manna. Ég sé það fyrir mér að Sturlu-
setur í Dölum verði í náninni sam-
vinnu við Reykholt og sæki þangað
fyrirmyndir að starfsemi sinni þannig
að eftir tvo til þrjá áratugi eigum
við í Dölum stað sem dregur að sér
forvitna innanlands og utan frá tug
þúsundum saman. Kjörstaður fyrir
slíkt eru Laugar í Sælingsdal þar sem
þegar eru til miklar byggingar auk
þess sem þar er jarðhiti sem skipt-
ir öllu. Og þar er nú Guðrúnarlaug í
minningu Guðrúnar Ósvífursdóttur.
Hér gæti virst um risavaxið verkefni
að ræða – en þannig leit það líka út
þegar lagt var af stað í Reykholti. Það
skipti reyndar mjög miklu máli að
Noregur kom að verkefninu í Reyk-
holti. En því skyldu Norðmenn ekki
einnig koma við sögu við Sturlusetur
í Dölum? Ætli hann hafi ekki skrifað
Hákonarsögu Hákonarsonar Sturla
þessi. Hefði haldið það.
Jóhann Sigurðsson
Verkefni sem virðast óvinnandi vegur
eru oft þannig að þar komast kjark-
menn, karlar og konur, samt á leiðar-
enda, ef viljinn er nægur og markviss
vinnubrögð. Slíkt verkefni höfum við
einmitt séð undanfarna daga á sviði
Íslendingasagna. Jóhann Sigurðsson
heitir maður. Hann beitti sér fyrir út-
gáfu Íslendingasagna á ensku og þær
komu út 1998. Jóhann er ekki sér-
fræðingur á þessu sviði. Hann er hins
vegar hygginn, markviss og þrjóskur.
Hann ákvað að láta þar ekki staðar
numið heldur lagði hann af stað með
annað verkefni sem var enn stærra:
Þýðing og útgáfa á Íslendingasögun-
um á norsku, sænsku og dönsku.
Og viti menn þessi útgáfa sá dagsins
ljós á dögunum. Frá þessari útgáfu
segir meðal annars á vefnum saga-
forlag.is. Þarna eru á ferðinni 2.500
síður í fimm bindum. Getur nokk-
ur nefnt mér dæmi um annað eins
þýðingarverkefni – já í heiminum –
á öðrum ritum en Biblíunni? Fremst
í hverju setti er inngangur eftir þjóð-
höfðingja hvers lands og þar skrifar
Margrét Þórhildur að sjálfsögðu inn-
ganginn að dönsku útgáfunni. Það
er innblásinn texti; mig grunar að
Anette Lasson hafi haft áhrif með
ræðu sinni í Hátíðasal. Menningar-
málaráðherrar Norðurlandanna
tóku við bókunum í Hörpu. Danski
menningarmálaráðherrann lofaði
framtakið samstundis á fésbókar-
síðu sinni. Sænski menningarmála-
ráðherrann skellti sér tafarlaust í að
lesa Njálu. Á bak við þessa útgáfu eru
um 100 þýðendur og ekki bara þýð-
endur heldur ritstjórar sem vöktu
yfir hverju smáatriði. Auk þess voru
rithöfundar í löndunum fengnir til
þess að lesa textana yfir eins og til að
tryggja að þetta yrðu ekki bara þurr-
ir fræðimannatextar heldur lifandi
nútímalegir textar. Síðan var unnið
að því markvisst að safna peningum
til að borga þessi verk öll, þýðingar
og prentun. Það kostaði á þriðja
hundrað miljónir króna og þeir fjár-
munir koma allir frá stofnunum og
fyrirtækjum og sjóðum á þeim Norð-
urlöndum sem hér um ræðir. Þá
hefur ríkisstjórn Íslands ákveðið að
leggja fjármuni til þess að útgáfa Ís-
lendingasagnanna verði aðgengileg
á netinu eftir sex ár eða svo og hafa
fyrstu fjármunirnir þess vegna þegar
skilað sér í hús.
Hvað hefur Jóhann Sigurðsson
gert? Hann hefur fengið íslenska sér-
fræðinga til þess að ráðleggja sér til
hverra ætti að leita með þýðingar og
ritstjórn. Hann hefur fengið fjölda
manns í lið með sér til þess að safna
fjármunum. Hann hefur leitað til
framúrskarandi kunnáttumanna um
prentun og umbrot. Ætli það séu 200
manns sem hafa lagt Jóhanni lið í
þessum efnum; þar af helmingurinn
í alls konar sjálfboðavinnu.
Jóhann Sigurðsson hefur ekki
stofnun á bak við sig. Hann er stofn-
un. Allt þetta er því einkaframtak.
Þegar Íslendingasögurnar komu út á
ensku var hann kallaður kraftaverka-
maður í einu dagblaðanna. Ekki veit
ég hvað ætti að kalla hann núna og
orðið kraftaverk stigbreytist ekki eins
og allir vita.
Einar Kárason
Einar Kárason rithöfundur hefur á
undanförnum árum skrifað þrjár
skáldsögur frá Sturlungaöldinni. Þetta
eru snilldarverk sem bókmenntaverk
og um leið hafa þau mikla almenna
menningarlega þýðingu og skírskot-
un. Það er ekki léttaverk að lesa Sturl-
ungu en Einar opnar hverjum læsum
manni leið að þessum bókum. Ég má
til með að útnefna mína uppáhalds-
bók af þessum þremur bókum Ein-
ar. Það er bókin Skáld sem endar hér
fyrir utan hjá okkur hinum megin í
firðinum, Breiðafirði.
Það iðar því allt af lífi í kringum
átta hundruð ára afmælisdrenginn
Sturlu Þórðarson. Skáldsögur eru
skrifaðar. Árnastofnun heldur ráð-
stefnu þar sem verða 20 fyrirlestr-
ar um sagnfræðinginn og skáldið.
Snorrastofa er full af minnum þeirra
Sturlunga. Í Skagafirði eru unnin af-
rek í menningarlegri ferðaþjónustu til
heiðurs Sturlu. Og í Dölunum er lagt
af stað í vegferðina Dalirnir og Sturla;
það er eins gott að taka 27. júlí frá.
Já, já. Gröfin er þarna. En þá er að
bretta upp ermarnar og byggja. Það er
unnt. Á kannski að fá Jóhann í verk-
ið? Jóhann Sigurðsson, kraftaverka-
mann. Nei í alvöru, krakkar, klárum
þetta. n
Svavar Gestsson
Höfundur er fyrrverandi
menntamálaráðherra
Kjallari
„ Í Dölum er saga
í hverju spori og
þar eru margir staðir sem
koma til greina fyrir Sturlu-
setur framtíðarinnar.
Í Dalasýslu Guðrúnarlaug.
MynDir ByGGðaSafn DalaManna
laugar í Sælingsdal Laugar væru kjörstaður fyrir Sturlusetur, að mati höfundar.