Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.2014, Blaðsíða 32

32 Menning Vikublað 13.–15. maí 2014
Mynd númer tvö er alltaf best
Lokasenan er og ein sú magnaðasta sem sést hefur í geiranum
É
g var í fyrstu mjög efins um
nauðsyn þess að endurræsa
Spiderman-söguna árið 2012.
Tobey Maguire og Kirsten Dunst
voru enn í fullu fjöri, og maður hafði
eiginlega meiri áhuga á að sjá hvern-
ig það gæti þróast en að byrja aftur
frá byrjum. Nýja myndin, Amazing
Spider-Man, gerði lítið til að slá á
þær efasemdir. En með þessari eru
þær á bak og burt.
Amazing Spider-Man tvö er nefni-
lega með bestu ofurhetjumyndum í
langan tíma, og það þótt hin nýlega
Captain America stæði vel fyrir sínu.
Sannast þá hið fornkveðna að mynd
númer tvö er alltaf best, og átti það
líka við um síðustu seríu.
Andrew Garfield er hrokafyllri og
svalari en Tobey, en venst ágætlega.
Og Emma Stone skrúfar upp sjar-
mann og kemur Spidey til bjargar
á sannfærandi hátt. Þriðji megin-
karakterinn er svo New York-borg
sjálf, sem leikur stórt hlutverk og
það er léttir að sjá loksins ofurhetju-
mynd þar sem borgin er ekki lögð
í rúst. Í raun eru fremur fáar ak-
sjónsenur sem verða ekki þreytandi
fyrir vikið, áhersla er lögð á þroska-
sögu Parkers og Gwen Stacy í bland
og er það vel.
Annar meginkostur er að við
fáum hér loksins að sjá hvað varð
af foreldrum Peters Parker, en hann
er, eins og Ripp, Rapp og Rupp, for-
eldralaus og alinn upp af frændfólki.
Heimur Spider-Man er fremur lok-
aður, allt gerist í sömu borg og allt
kvarðast um stórfyrirtækið Oscorp.
Ekki eru stöðugt að birtast nýir
karakterar utan úr geimnum heldur
á allt sama uppruna, sem verður trú-
verðugra fyrir vikið.
Helsti gallinn hér eins og síðast er
í skúrkavalinu. Spidey á eitt litríkasta
skúrkagallerí heimsbókmenntanna
en illa gengur að koma þeim á filmu.
Electro er ekki jafnkjánalegur og í
blöðunum, en er lítið spennandi. Og
tveir aðrir dúkka upp, án þess þó að
myndin sé jafn ofhlaðin og Tobey tvö
var. Lokasenan er og ein sú magnað-
asta sem sést hefur í geiranum.
Vonandi helst sami gæðastandard
á næstu mynd, en þegar þessari lýk-
ur er best að sitja í sætinu um stund,
því X-Men eiga óvænta innkomu. n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Kvikmynd
The Amazing Spider-Man 2
IMDb 7,5
Leikstjórn: Marc Webb
Aðalhlutverk: Andrew Garfield og
Emma Stone.
142 mínútur
Meiri dýpt
Áhorfendur
fá að kynnast
fleiri hliðum
ofurhetjunnar.
S
vo virðist sem íslenskt leikhús
standi á tímamótum þessa
dagana. Nýr borgarleikhús-
stjóri hefur tekið við og þjóð-
leikhússtjóraskipti verða á
næstunni. Tjarnarbíó er orðið öflug-
ur vettvangur sjálfstæðra leikhópa en
fyrir norðan er þriðja atvinnuleikhús-
ið, sem er í vanda statt. Hver ætli þró-
unin verði? Og hvers vegna er engin
íslensk leikritakanóna, til jafns við
bókmenntirnar?
Ungt leikhús
Trausti Ólafsson er doktor í leiklist-
arfræðum, kennari við Háskóla Ís-
lands og hefur jafnframt verið leik-
hússtjóri á Akureyri. Fyrir áramót
gaf hann út bókina Leikhús nútím-
ans: Hugmyndir og hugsjónir, sem
er sú fyrsta sinnar tegundar á Íslandi
og rekur hugsjónir margra áhrifarík-
ustu leikhúsmanna tuttugustu aldar.
Hann segir:
„Leiklist á Íslandi er afskaplega
ungt fyrirbæri. Það var fyrst fyrir rúm-
um 100 árum að Leikfélag Reykjavík-
ur var stofnað og fólk fór að leita sér
menntunar í leiklist, fyrst í Danmörku.
Það hafa verið til íslensk leikskáld sem
einbeittu sér að því formi fyrst og
fremst, en það er afar sjaldgæft að ís-
lensk verk séu endurflutt nema þau
hafi verið sett á mjög háan stall. Jafn-
vel leikrit eftir Laxness hafa ekki verið
sýnd aftur, aðeins leikgerðir á skáld-
sögum hans. Silfurtunglið er eina
undantekningin, en það er líka hvað
hefðbundnast af leikritunum hans.
Þegar Þjóðleikhúsið varð sextugt var
skáldsagan Íslandsklukkan samt tek-
in fyrir frekar en leikrit hans, eða verk
annars öflugs leikritahöfundar.“
Uppeldismiðstöð þjóðar
Hvað finnst þér þá hafa verið bestu
sýningar vetrarins?
„Ég vil helst ekki þurfa að gefa
einkunnir nema í Háskóla Íslands,
en Lúkas eftir Guðmund Steinsson í
Tjarnarbíói kemur óneitanlega fljótt
upp í hugann. Og óperan Ragnheið-
ur var ótrúlega vel gert verk á allan
hátt og tónlistin var raunveruleg óp-
erutónlist þó höfundurinn sé þekkt-
astur sem poppari.“
Hvert er hlutverk leikhússins í dag?
„Það sama og á öllum tímum.
Leikhúsið verður að hafa uppeldis-
hlutverk á mörgum sviðum og búa til
möguleika fyrir listamenn til að þró-
ast. Það hefur líka mikla skyldu gagn-
vart áhorfendum og ef þeir fá ekki að
verða læsir á vandaða leiklist eflist
hún ekki sem listform. Ef fólk fer í
leikhús bara sér til afþreyingar, fyrir
skemmtanagildið fyrst og fremst, og
leikhúsið missir trúna á sérstöðu sína
sem listform er hætta á að við séum
stödd í algerri meðalmennsku.“
Að vera í aðalhlutverki í eigin lífi
Svo virðist sem leikhús geti ekki að-
eins haft uppeldishlutverk, heldur
séu góð fyrir sálina líka. Meðal þess
sem Trausti fæst við er að líkna fólki
á sálinni með leiklist.
„Elín Ebba Ásmundsdóttir, sem
lengi var yfiriðjuþjálfi á geðdeild
Landspítalans, var ósátt við að lyfja-
gjöf væri helsta meðferðarúrræði
við geðröskunum og stofnaði í kjöl-
farið fyrirtækið Hlutverkasetur. Það
er breiður hópur fólks sem sækir sér
styrk í Hlutverkasetur, allt frá þeim
sem hafa orðið fyrir minniháttar
áföllum, eins og allir hljóta að verða
fyrir í lífinu, til þeirra sem hafa átt við
þrálátar geðraskanir að stríða. Hópur
sem ég hef unnið með á þennan hátt
sýnir á Kópavogsdögum. Sýningin
heitir Á mörkunum og var í Leikhús-
inu, Funalind 2. Auk þessa hef ég ver-
ið með helgarvinnustofur þar sem
ég vinn eftir hugmynda- og aðferða-
fræði J. L. Moreno. Fólk kemur með
það efni sem það vill takast á við og
síðan vinnum við með það í hópn-
um. Stundum þarf að hjálpa fólki að
æfa sig í því vera í aðalhlutverki í eig-
in lífi. Hugmynd Morenos er sú að
það er ekki þerapistinn og ekki skjól-
stæðingurinn sem er hinn læknandi
þáttur, heldur er það hópurinn sem
hefur bætandi áhrif.“
Átök á Akureyri
Trausti var leikhússtjóri á Akureyri
frá 1996 til 1999 og þurfti stundum að
berjast fyrir sínum hugmyndum.
„Það gustaði oft dálítið um leik-
húsið á Akureyri á þessum tíma,
blaðaskrif og læti, en mér var þó boð-
ið að sitja áfram. Starfsmenn voru
um leið yfirmenn og því erfitt fyrir
leikhússtjóra að vera með sjálfstæða
sýn. Rekstrarformið virkaði ekki, en
þessu fyrirkomulagi var ekki breytt
fyrr en með Magnúsi Geir. Ég lærði
mikið þarna, ekki síst að það er mik-
ilvægt að það sé skýrt hvar ábyrgðin
liggur og hver tekur ákvarðanir. Það
er mikil eftir sjá að leikhúsinu á Akur-
eyri, ef það verður látið hverfa af sjón-
arsviðinu, og beinlínis hætta á að fleiri
leikhús verði lögð niður í kjölfarið.“
Trausti kennir í Háskóla Íslands,
en sem stendur eru leikhúsfræði ekki
kennd sem sérgrein í HÍ, eina leiðin
til að læra þau er innan almennrar
bókmenntafræði.
„Ég hef einu sinni sveigt reglur
HÍ um námsmat rækilega að þörf-
um nemanda. Þá átti í hlut Hrefna
Lind Lárusdóttir og ég skynjaði að
hún hafði ekki mikinn áhuga á því
að verða bókmenntafræðingur held-
ur vinna í leikhúsi. Ég leyfði henni að
búa til leiksýningu og skrifa um það
ferli, henni tókst að ná saman hópi af
leikurum, setti upp sýningu og lauk
BA-ritgerð um þetta verkefni. Í kjöl-
farið komst hún inn í eitt þekktasta
mastersprógramm í sviðslistum í
Bandaríkjunum og er um það bil að
ljúka þar námi.“
Söngleikir ekki nauðsynlegir
En hvernig sér Trausti fyrir sér að þró-
unin geti orðið í íslensku leikhúsi?
„Íslenskt leikhús hefur verið af-
skaplega leitandi undanfarin ár án
þess endilega að hafa sýnileg list-
ræn markmið. Áherslan hefur ver-
ið á markaðssetninguna, hversu vel
tekst að fá fólk til að koma í leikhúsið
og sjá. Þetta hefur tekist mjög vel hjá
Borgarleikhúsinu og velgengni þess
í markaðsmálum hefur litað Þjóð-
leikhúsið líka. Það er athyglisvert
að áhugaverðustu sýningarnar hafa
flestar verið utan stóru leikhúsanna.
Og leikhús sem einbeitir sér að því
að telja áhorfendur getur aldrei lif-
að lengi.
Við ættum kannski ekki að þurfa
að hafa söngleiki í leikhúsum sem
eru rekin fyrir opinbert fé. En hvað
sem því líður væri mjög auðvelt að
reka leiksmiðju innan leikhúsanna
fyrst og fremst með það fyrir aug-
um gefa fólki tækifæri til að þróa sig
sem listamenn. Margt af því áhuga-
verðasta í leikhúsi undanfarin 100
ár er vinna slíkra hópa, sem kostar
leikhúsið ótrúlega lítið í stóra sam-
henginu en gæti skilað miklu, bæði
þroskaðri listamönnum og fjölda
nýrra og áhugasamra áhorfenda.
Í stað þess að segja eldri leikur-
um upp störfum væri skynsamlegt
að setja þá í leiksmiðju með yngri
leikurum þar sem hver gæti lært af
öðrum.“
Ætti að vera ódýrara í leikhús
„Það væri líka bæði skemmtilegt og
skynsamlegt að hafa mismunandi
miðaverð eftir sætum. Það vita allir
að öftustu bekkirnir á svölum Þjóð-
leikhússins eru ekki nærri eins góð
sæti og bekkjaraðir í miðjum saln-
um. Fyrir 1990 kostaði nánast ekkert
að fara í leikhús, fólk gat setið uppi á
svölum í Þjóðleikhúsinu og séð alls
konar sýningar sem almenningur
hefði aldrei ráð á að sjá í dag. Þegar
fólk fer reglulega í leikhús eflist það
mjög fljótt sem áhorfendur og fer að
verða reiðubúnara til að ræða leik-
hús á gagnrýninn hátt því það hefur
meira að miða við.“
Á leikhúsið að takast á við málefni
samtímans, og þá með hvaða hætti?
„Leikhúsið hlýtur að vera partur
af samfélaginu, það getur varla öðru
vísi verið, ekki aðskilið frá hinu
stærra samhengi og hinum ótal
mörgu hliðum mannlífsins. Leik-
hús á ekki að vera pólitískur mið-
ill sem boðar ákveðna stefnu, held-
ur á það að finna og skapa verkefni
sem þreifa á púlsinum. Verk verða
sígild vegna þess að þau taka á þeim
sviðum mannlífs og samfélags sem
aldrei breytast, eða breytast mjög
hægt, alltaf sömu hóparnir, sum-
ir stækka, aðrir minnka, svipaðir
átakapunktar og hagsmunaárekstr-
ar. Leikhúsið á aftur að fá stöðu sem
andlegur aflvaki fyrir þjóðina.“ n
Of dýrt í leikhús
n Fyrir 1990 kostaði nánast ekkert að fara í leikhús n Leiklist sem meðferðarúrræði„Stundum þarf
að hjálpa fólki að
æfa sig í því vera í aðal-
hlutverki í eigin lífi.
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Kennir fólki að vera
í hlutverki í eigin lífi
Leiklistin er til margs
gagnleg, líka í geðrækt.
MynD SIGtryGGUr ArI