Dagblaðið Vísir - DV - 22.08.2014, Side 20

20 Fréttir Helgarblað 22.–25. ágúst 2014
„Barnið á rétt á því að vera
með foreldrum sínum“
n Réttur föður til fæðingarorlofs óframseljanlegur þrátt fyrir að hann sinni aldrei barninu
E
inhleyp móðir sem geng-
ist hefur undir tæknifrjóvg-
un og einhleypt foreldri sem
ættleiðir barn eða tekur í
varanlegt fóstur, á rétt á níu
mánuðum í fæðingarorlof. Einhleyp
móðir sem eignast barn og elur
upp án afskipta barnsföður hefur
hins vegar aðeins rétt á sex mánaða
fæðingarorlofi. DV hefur rætt við
nokkrar einstæðar mæður sem eru
mjög ósáttar, enda kemur þetta sér
oft illa fyrir þær. Þeim finnst ósann-
gjarnt að börn sín hafi minni rétt en
börn sem er sinnt af báðum foreldr-
um sínum. Eins og reglur fæðingar-
orlofssjóðs eru í dag á hvort foreldri
um sig sjálfstæðan og óframseljan-
legan rétt til greiðslna úr sjóðnum
í allt að þrjá mánuði, að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum. Foreldrar
eiga þar að auki sameiginlegan rétt
til greiðslna úr fæðingarorlofssjóði í
þrjá mánuði til viðbótar sem annað
foreldrið getur tekið í heild eða þeir
skipt á milli sín.
Fangelsi eða andlát
Réttur annars foreldris er aðeins
framseljanlegur til hins í örfáum og
afmörkuðum tilfellum. Ef annað for-
eldrið andast á meðgöngu eða áður
en barnið nær 24 mánaða aldri. Ef
foreldri verður ófært um að annast
barn sitt á fyrstu 24 mánuðunum
vegna sjúkdóms, afleiðinga slyss
eða afplánunar refsivistar. Tilgang-
ur fæðingarorlofs er að gefa foreldr-
um tækifæri til að sinna barni sínu
og mynda tengsl fyrstu mánuði ævi
þess og þannig nýta langflestir það.
Eftir að hafa rætt við nokkrar ein-
stæðar mæður komst blaðamað-
ur hins vegar að því að dæmi eru
um að barnsfeður nýti sinn þriggja
mánaða fæðingarorlofsrétt á papp-
írunum, en sinni börnunum lítið
sem ekkert á meðan. n
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
solrun@dv.is
Nýtti fæðingarorlofið með öðru barni
Neyddist til að setja soninn í daggæslu sex mánaða
„Sonur minn byrjaði í daggæslu
þegar hann var sex mánaða. Það
var mjög erfitt, en það var ekkert
annað í stöðunni. Mig vantaði pen-
ing og ég þurfti að halda áfram í
námi,“ segir einstæð, tvítug, tveggja
barna móðir. Hún varð ólétt af eldri
syni sínum aðeins 17 ára gömul og
barnsfaðirinn, sem var fyrrverandi
kærasti hennar, sýndi barninu ekki
mikinn áhuga í fyrstu.
Neyddist til að fara að vinna
„Hann hitti strákinn í örfá skipti eft-
ir að í ljós kom að hann var pabbi
hans. En svo vildi hann skyndilega
fá að taka hann aðra hverja helgi og
yfir nótt,“ segir konan, sem fékk þó
mjög takmarkaðan stuðning af hon-
um. Konan neyddist því til að fara út
á vinnumarkaðinn eftir að hafa nýtt
sinn sex mánaða rétt hjá fæðingar-
orlofssjóði. En þar sem hún hafði
verið í námi þá fékk hún greiddan
fæðingarstyrk, en ekki orlof. Regl-
ur um lengd og framsal réttinda eru
þó þær sömu. Eftir að hafa verið úti
á vinnumarkaðinum um tíma fékk
hún námsstyrk frá Félagsmálastofn-
un og fór aftur í skóla.
Vildi fá fæðingarorlofið
Snemma á þessu ári kvað skyndi-
lega við nýjan tón hjá barnsföð-
urnum. „Allt í einu þegar strák-
urinn var að verða tveggja ára þá
vildi hann fara að taka fæðingaror-
lofið sem hann átti inni,“ segir kon-
an, en barnsfaðirinn var þá nýbúinn
að eignast barn með annarri konu.
„Hann ætlaði að eyða tíma með
stráknum, taka hann meira í sum-
ar. En svo var hann bara með hann
í tvær vikur og aðra hverja helgi,
eins og hann hefur gert. Þannig
hann eyddi í rauninni fæðingaror-
lofinu, sem hann átti að eyða með
syni sínum, með dóttur sinni, sem
fæddist í mars, og unnustu.“ Barns-
faðirinn þurfti samþykki konunnar
til að fá að taka fæðingarorlofið og
hún var í fyrstu treg til að gefa það,
en hún vildi síður rífast við hann. Þá
vildi hún trúa því að hann ætlaði að
sinna syni sínum. Hún gaf því sam-
þykkið á endanum, en sá fljótlega
að það voru mistök.
Ætlar að reyna að
vera lengur heima
Í júlí á þessu ári eignaðist hún ann-
að barn með manni sem hún hafði
verið í sambandi með. „Við vorum
búin að vera saman í mjög stutt-
an tíma þegar ég varð ólétt, en við
ákváðum að halda barninu og flytja
inn saman.“ Þegar konan var kom-
in um 20 vikur á leið gekk maður-
inn hins vegar út. Hún hefur ekki
mikinn pening á milli handanna
en reynir að vera jákvæð og for-
eldrarnir bjóða henni stundum í
mat. Barnsfaðirinn aðstoðar hana
ekkert. Þar sem hún er í skóla ætl-
ar hún að reyna að taka námskeið í
fjarnámi til að vera lengur heima í
þetta skipti. „Það er svo dýrt að vera
með barn hjá dagmömmu, ég var
að borga um 40 þúsund krónur á
mánuði með hinn. Ég ætla að reyna
að vera heima eins lengi og ég get,
helst þangað til hann byrjar á leik-
skóla og fara þá aftur að vinna með
skólanum.“
Réttur föður fellur niður
„Sumir hafa engan sem getur hjálpað“
„Þetta er í raun tímaskekkja í
annarri tímaskekkju,“ segir kona
um þrítugt sem eignaðist dóttur
í júní á síðasta ári og hefur ver-
ið einstæð með hana frá fæðingu.
Hún vill ekki koma fram und-
ir nafni til að forða sér frá frekara
ósætti við barnsföðurinn. Það
lá ljóst fyrir um leið og hún til-
kynnti honum um þungunina, að
hann myndi ekki sinna barninu
sem skyldi. Henni þykja reglur
fæðingarorlofssjóðs einkennilegar
og bendir á að tilgangurinn með
þeim sé að fá feður til að taka virk-
ari þátt í umönnun barna sinna.
Það falli hins vegar um sjálft sig
ef þeir hafa ekki áhuga á því. En
þá falla þrír mánuðir niður ónýtt-
ir sem barnið hefði getað notið
með móður sinni. „Barnið á rétt á
því að vera með foreldrum sínum í
níu mánuði og það eru mikil gæði
fólgin í því,“ segir konan.
Átti ekki rétt á orlofi
„Barnsfaðir minn flutti til útlanda
rétt eftir að ég sagði honum að ég
væri ólétt, fyrir utan það að hann
vildi aldrei barnið. Þannig að það
lá ljóst fyrir í upphafi að ég fengi
ekki aðstoð frá honum,“ segir kon-
an. Í fyrstu gerði barnsfaðir henn-
ar sig líklegan til að sinna barninu
eitthvað. Hann kannaði sinn rétt í
landinu sem hann býr núna og á
Íslandi, en í ljós kom að hann átti
hvorki rétt á fæðingarorlofi hér né
þar. Hann hafði verið of lengi án
vinnu á Íslandi og búsettur í hinu
landinu í of skamman tíma. „Hann
hefði átt rétt á um 30 þúsund krón-
um í fæðingarstyrk. Það gekk því
ekki fyrir hann, fyrir utan að hann
ætlaði ekkert að koma heim til að
vera með barninu í þrjá mánuði.“
Undir venjulegum kringumstæð-
um hefði dóttir hennar þurft að
fara í daggæslu sex mánaða.
Gat lengt orlofið
Konan var hins vegar heppin.
Hún gat fengið aðstoð frá foreldr-
um sínum til að búa þannig um
hnútana að hún gæti verið leng-
ur heima með dótturinni. Þá hafði
hún tök á því að dreifa greiðslun-
um frá fæðingarorlofssjóði á tólf
mánuði og vinna örlítið með til að
drýgja tekjurnar. Á meðan gætti
móðir hennar stúlkunnar. „Ég er
með það há laun að ég fékk út úr
því 140 þúsund krónur á mánuði,
en það eru alls ekki allir í þeirri
stöðu. Eins og til dæmis ungar
mæður sem hafa verið í skóla.
Sumir hafa heldur engan sem get-
ur hjálpað.“ Konan bendir á að
margir þurfi að vera heima leng-
ur en í sex mánuði, enda ekki alltaf
hlaupið að því að koma börnum í
daggæslu. Hún bendir jafnframt á
að mjög kostnaðarsamt sé að vera
með barn hjá dagforeldrum.
Einhleypum mæðrum mismunað Einhleypar
konur sem ganga í gegnum tæknifrjóvgun og einhleypir
einstaklingar sem ættleiða barn eða taka í varanlegt
fóstur fá níu mánaða fæðingarorlof. Einhleypar mæður
sem eiga og ala upp börn án afskipta barnsföður fá hins
vegar bara sex mánuði.
„Þetta er í raun
tímaskekkja í
annarri tímaskekkju „Sonur minn byrjaði
í daggæslu þegar
hann var sex mánaða.
Það var mjög erfitt, en
það var ekkert annað í
stöðunni