Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1953, Side 28

24*
Iðnaðarskýrslur 1950
virðisins fellur í skaut verkafólksins (vinnulaun), opinberra aðila (opinber gjöld),
lánardrottna (vextir), annarra atvinnugreina (afskriftir) og fyrirtækisins sjálfs (ágóði
— eða tap). Heildarvinnsluvirði þess hluta iðnaðarins, sem skýrslur fengust um
(78%), nam 331 583 þús. kr. árið 1950, eða 42,1% af framleiðsluverðmætinu. Hrá-
efnaverðmætið nam 440 600 þús. kr. eða 55,9%, og orkuverðmætið 16 022 þús.
kr., eða 2,0% af framleiðsluverðmætinu.
Yinnsluvirðið er mjög misjafnt eftir greinum iðnaðarins. Mest er það að til-
tölu í tóbaksiðnaði, eða 84,2% af framleiðsluverðmætinu. Kaup verkafólksins er
þar aðeins 3,7% af framleiðsluverðmætinu, en aðrir liðir (einkum ágóði) 80,5%.
Næst koma prentun, bókband og prentmyndagerð (78,5%), „annar iðnaður“
(76,4%), gúmiðnaður (75,3%), smíði og viðgerðir flutningstækja (72,3%) og drykkj-
arvöruiðnaður (71,0%). í öllum þessum greinum, nema drykkjarvöruiðnaði, er
það liin háa hlutfallstala kaupsins, sem veldur miklu vinnsluvirði. Meginhluti virð-
isaukans fellur þar verkafólkinu sjálfu í skaut. 1 drykkjarvöruiðnaði er kaup verka-
fólksins og skrifstofufólksins hins vegar aðeins 23% af framleiðsluverðmætinu, en
aðrir liðir vinnsluvirðisins nema 48% af því. í þessu sambandi verður að hafa í
huga hinn háa framleiðslutoll á þessum iðnaði, sbr. skýringar við töflu nr 13. Inn-
lendi framleiðslutollurinn er líka mikill þáttur í framleiðsluverðmæti sælgætis-
iðnaðarins, en það sést betur í töflu 9, þar sem sælgætisiðnaðurinn er aðgreindur
innan matvælaiðnaðarins. Tiltölulega minnst er vinnsluvirðið í matvælaiðnaði,
öðrum en drykkjarvöruiðnaði (24,8%), þó að það sé misjafnlega mikið innan lians
(í mjólkuriðnaði 9,5%, kaffibrennslu og kaffibætisgerð 14,0%, smjörlíkisgerð 15,8%,
en 71,0% í efnagerð og 68,4% í sælgætisgerð).
Rúmlega 25% af hefldarvinnsluvirði iðnaðarins (þess hluta, sem skilaði skýrsl-
um — eða 78%) er hjá matvælaiðnaði, öðrum en drykkjarvöruiðnaði, og gefur
sú tala betri hugmynd um þátt þessarar greinar í íslenzkum iðnaði en hlutfallstala
framleiðsluverðmætis greinarinnar í hefldarverðmætinu (43%). Þó ber að liafa í
huga, að tdtölulega meira vantar af skýrslum um matvælaiðnað en um aðrar grein-
ar (t. d. alla síldarsöltun utan liraðfrystihúsanna, og mörg hraðfrystihús), eins og
fyrr er getið. Með liliðsjón af því má telja, að 30—35% af heildarvinnsluvirði iðn-
aðarins sé hjá matvælaiðnaði. — Næstmest er vinnsluvirðið í kemískum iðnaði,
eða tæpl. 17% af heildarvinnsluvirði iðnaðarins, en síðau kemur málmsmíði, önn-
ur en flutningstækja- og rafmagnstækjagerð (rúml. 12%), smíði og viðgerðir flutn-
ingstækja (tæpl. 10%), og skógerð, fatagerð og framleiðsla annarra fullunninna
vefnaðarmuna (rúml. 9%).
Verðmæti notaðra hráefna nam 440 600 þús. kr. lijá fyrirtækjum þeim,
er létu skýrslur í té fyrir árið 1950, eða 55,9% af framleiðsluverðmæti þeirra. Hrá-
efnanotkunin var tiltölulega mest í matvælaiðnaði, öðrum en drykkjarvöruiðn-
aði (73,5% framleiðsluverðmætisins), en næst komu pappírsiðnaður (60,4%) og
kemískur iðnaður (56,6%). Tfltölulega minnst var hráefnanotkunin í tóbaksiðn-
aði (15,7%), prentun, bókbandi og prentmyndagerð (19,8%) og gúmiðnaði (22,0%).
Verðmæti erlendra hráefna (sjá 8. yfirlit) nam 151 409 þús. kr., eða 34,3% af hrá-
efnaverðmætinu, en innlendra 290 587 þús., eða 65,7%. Hlutfallstala innlendra
hráefna er þó vafalaust eitthvað hærri en 65,7%, því að fyrirtæki þau, sem ekki
hafa gefið skýrslur, nota flest mjög mikið af innlendum hráefnum (t. d. hraðfrysti-
liús og fisksöltunarstöðvar).
Miðað við hinar 16 aðalgreinar iðnaðarins, þá er notkun erlendra hráefna
tiltölulega mest í pappírsiðnaði (100% hráefnanna), prentun, bókbandi og prent-