Hagskýrslur um iðnað - 01.01.1953, Blaðsíða 69

Iðnaðarskýrslur 1950
35
taldir í viðkomandi greinum í dálkum nr. 5, 12 og 19 og 6, 13 og 20, en eru það ekki, heldur ein-
vörðungu taldir í öðrum flokkum vegna vöntunar á aðgreiningu vinnuvikna. Dálkar nr. 9, 16 og
23 eru svo fœrðir sem samtöludálkar fyrir alla þá aðila, sem hafa tryggt vinnuafl í viðkomandi
greinum, hvort sem tala tryggðra vinnuvikna hefur verið aðgreind eða ekki.
Skýringar við töflur 4 A—C (bls. 22—33).
Um flokkunarreglurnar (dálka 1—3) vísast í kaflann „Svið iðnaðarskýrslnanna“, í inngangi.
— Skilgreiningu á orðinu fyrirtœki (dálkur 4), eins og það er notað hér, er að finna á bls. 34. — Tala
tryggðra vinnuvikna (dálkur 5) er ekki í öllum flokkum sú sama í þessum töflum og í yfirlitinu um
tryggingarskylda aðila og tryggðar vinnuvikur í töflu 3. Stafar þetta af því, að hugtökin fyrirtœki og
tryggingarskyldur aðili falla ekki saman, eins og glögglega sést í töflunum á bls. 5—20 (sjá einnig skýr-
ingar við töflu 3).— Skilahlutfallið (dálkur 6) er grundvöllur talnanna í dálkum 7—17. Ef skilahlutfallið
er 90%, þá taka tölurnar aðeins til 90% viðkomandi iðnaðargreinar, miðað við tryggðar vinnuvikur.
Þá eru skýrslur ekki fyrir hendi fyrir fyrirtœki með 10% vinnuvikna, og mun mega nota þá hlutfalls-
tölu að einhverju leyti til viðbótaráœtlana.
í tölu skrifstofufólks í 7. dálki er eingöngu fastráðið fólk, sem hefur skrifstofustörf hjá viðkomandi
fyrirtœkjum að aðalatvinnu. Keypt aðstoð við bókhald á bókhalds- og endurskoðunarskrifstofum er
ekki talin. Séu skrifstofustörfin unnin af systurfyrirtœki í annarri grein, eru þau öll talin þar, og ef það
eru verzlunar- eða útgerðarfyrirtœki, kemur sú skrifstofuvinna alls ekki fram hér, nema hægt hafi
verið að greina vel á milli skrifstofustarfa í þágu iðnaðarins annars vegar og verzlunarinnar eða út-
gerðarinnar hins vegar. — Ekki er víst, að fullt samræmi sé milli vinnustundafjöldans í dálki 9 ásamt
áætlaðri viðbót vegna skýrsluvöntunar og tryggðra vinnuvikna í dálki 5. Hver tryggð vinnuvika er
yfirleitt jafngildi 48 vinnustunda, en hins vegar kemur oft fram í skýrslunum frá fyrirtækjunum (og
þar með í 9. dálki) vinna, sem ekki hefur verið tryggð, sbr. bls. 34.Tryggðar vinnustundir eru því að
jafnaði nokkru færri en vinnustundirnar alls eins og þær eru tilgreindar í 9. dálki.
í 12. dálki er söluverðmætið lagt til grundvallar og í 13. og 14. dálki kaupverð. í sambandi við 13.
dálk er þess að gæta, að sum fyrirtæki hafa ekki talið efni, sem viðskiptavinir leggja til (t. d. mörg
fyrirtæki í fatagerð og bifvélavirkjun) meðal hráefna, og þá er það heldur ekki talið með söluverð-
mætinu í 12. dálki, hcldur cinungis seld vinna. — Með vinnsluvirði í 15. dálki er átt við söluverðmæti
framleiðslunnar og veittrar þjónustu, að frádregnu kaupverði notaðra hráefna, hjálparefna og orku-
gjafa. Það er með öðrum orðum vinnuvirðið, ásamt afskriftum og öðrum fjármagnskostnaði, sköttum,
ýmsum kostnaði og ágóða (eða tapi, sem þá kemur til frádráttar). Hlutur vinnuvirðisins er gefinn upp
í 10. og 11. dálki. Það, sem eftir verður, er þá aðallega hlutur afskriftanna, skattanna, ágóða o. fl.
Hlutur afskriftanna er eðlilega ákaflega misjafn eftir greinum og fyrirtækjum, þar sem þær miðast við
kaupverð, og vélakostur iðnaðargreinanna er misjafnlega mikill og misjafnlcga gamall, svo að taflan
gefur mjög litla hugmynd um ágóða eða tap einstakra greina og fyrirtækja.
í 16. dálki eru byggingar, vélar og áhöld talin eftir vátryggingarverðmæti. Sum fyrirtæki hafa þó
aðeins gefið upplýsingar um kaupverð eða bókfært verð fyrir vélar og áhöld, en fasteignamatsverð
bygginga. Þar sem fasteignamat hefur verið gefið upp, hefur talan verið margfölduð með 10—12 í Reykja-
vík, en lægri tölum úti á landi (mismunandi eftir stöðum), til þess að komast nær hæfilegu vátrygg-
ingarverðmæti. Hráefna- og afurðabirgðir eru hins vegar taldar með verðmæti þeirra í efnahagsreikn-
ingi fyrirtækjanna. — Þar eð talsverður liluti iðnaðarfyrirtækja starfar í leiguhúsnæði, þykir rétt að
láta leiguupphæðina koma fram. Eftir henni mætti gera lauslega áætlun um fjármagn það, sem bundið
er í iðnaðarhúsnæði til viðbótar tölunum í dálki 16.
Sum fyrirtæki hafa aðeins látið í té upplýsingar um fjölda starfsfólks og kaup þess ásamt vinnu-
stundum. Það eru cinkum fyrirtæki, sem starfrækja sérstakt verkstæði algjörlega eða að mestu leyti í
eigin þágu (t. d. bifrciðaviðgerðir bifreiðastöðva, trésmíðaverkstæði ýmissa stórra fyrirtækja, prent-
smiðjur sumra blaðanna, o. fl.), en einnig nokkur, sem hafa ekki talið sér fært að láta aðrar upplýs-
ingar í té. Þessi fyrirtæki eru höfð í sérstakri línu í hverjum flokki í töflunni og gefið upp sérstakt skila-
hlutfall fyrir hvorn hópinn — þau fyrirtæki, sem fylltu út allt skýrslueyðublaðið, og hin, sem aðeins
gáfu upplýsingar um ákveðna þætti.
Um einstaka flokka þykir rétt að gera eftirfarandi athugasemdir: 206a: Afgreiðslufólk er talið hér
með (einnig í tryggðum vinnuvikum), þó að það hafi ekki verið gert í yfirlitinu um tryggingarskylda
aðila og tryggðarvinnuvikur á bls. 5—20. Erþetta gert af hagkvæmnisástæðum, í sambandi við skýrslu-
gjöf brauðgerðanna. 204b: Síldarsöltun er sleppt, nema að því leyti, sem hún kemur fram í skýrslum
hraðfrystihúsa, sem hafa saltað síld. Miklir örðugleikar liafa verið á söfnun skýrslna frá saltendum, og
eru þær of fáar til þess, að unnt sé að byggja á þeim frekari áætlanir. 312b-c: Flokkar 312 b og c eru
teknir saman, því að erfitt er fyrir fyrirtækin að gefa sérskýrslu um mjöl- og lýsisvinnslu úr síld annars
vegar, en öðrum fiski hins vegar. Nú er líka þannig komið, að flestar síldarverksmiðjumar framleiða