Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1909, Blaðsíða 70

YfLrlit
yfir búnaðar og jarðabótaskýrslurnar 1907, með hliðsjón af fyrri árum.
I. Búnaður.
1. Tala bœnda og annara framteljenda. Hjer í yfirlitinu er sá maðurbóndi
kallaður, sem bjrr á jörð eða jarðarparli, sem metinn er til dýrleika, hann verður
að hafa gjört samning um ábúðarrjett sinn á jörðinni við eiganda hennar, ef hann er
ekki eigandi að lienni sjálfur. Húsfólk sem er á jörðinni hefur aftur gjört samning
við hann um að fá að vera þar. Ekki er á það Iitið hvort maðurinn er bóndi til
lands eða sjávar, eða hvort hann er embættismaður, sem býr á jörðu. Framtelj-
endur eru þeir kallaðir, sem telja fram tíundarbært lausafje. Framteljendur, auk
bænda, eru húsfólk, þurrabúðarfólk, lausafólk og hjú. Tala bænda og framteljenda
liefur verið eftir skýrslunum:
1895 6886 bændur 9857 framteljendur
1896—00 .. 6839 — 10285
1901 — 05 .. 6634 — 9942
1906 6575 — 10041
1907 6699 — 9932
Bændum er að fjölga aftur 1907. Á öllu landinu eru þó 187 bændum færra
en árið 1895. Menn liafa yfirgefið lökustu jarðirnar og flutt sig til kaupstaða og
fiskiþorpa, en það sýnist þó vera í rýrnun aftur 1907.
Hvernig lausaíjáreignin skiftist niður á framteljendur var rannsakað 1878
og 1899 (sbr. Landshagssk. 1907 bls. 38) og liefur stórbúum fækkað á þeim 20 ár-
um, en hinum smærri framteljendum fjölgað verulega.
Framteljendum öðrum en bændum hefur fjölgað yfir höfuð að tala þeir voru
1895 .................... 2971 framtelj. 1906 ....................... 3466 framt.
1896—00 meðaltal......... 3446 — 1907 ....................... 3233 —
1901—05 — ...... 3308 —
Þegar þeir eru teknir út af fyrir sig, þá kemur í ljós að þeim liefur einnig
fækkað eins og bændum. Meðaltalið 1896—90 var 3446, árið 1906 eru þeir 3466,
þessir 20 seni síðara árið er hærra en tímabilið, svarar ekki fólksfjölguninni, sem
orðið hefur árin á milli. 1907 eru þeir 223 færri en meðaltalið 1896—00. Það er
líklegast, að það af þeim sem ekki liefur gengið inn í bændastjetlina, og felast i
þessum 187 bændum, sem við hafa bæsl 1907 hafi yfirgefið sveitirnar. En það
væru af þessu fólki einir 36 manns.
IJað, sem einna mest ríður á að vita um þetta fólk er livað af því á lieimili.
Maður, sem heimili hefur á töluvert óháðari æfi, en hinn, sem er algert á annara
vegum. 1906 var þetta rannsakað út af fyrir sig, og sjerstök áhersla lögð á það,
hverjir framteljendur tiunduðu kú. Eftir þeirri skýrslu skiftust aðrir framteljendur
■en bændur 1906 þannig niður.