Lögmannablaðið - 01.06.2014, Qupperneq 23

LÖgmannaBLaðið TBL 02/14 23
aðsent efni
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Í dómi HéRAðSdómS Reykjavíkur
frá 5. júní 2014 í máli nr. S-553/2013,
svonefndu imon-máli, er tekið fram
að sérstakur saksóknari hafi gerst
brotlegur við lög við framkvæmd
hlustunar síma tveggja ákærðu, en
til hennar hafði hann fengið heimild
með dómsúrskurði. Heimildin til hlust-
unar tók til ákveðins tímabils í janúar
og febrúar 2011. Þegar ákærðu og
verjendur þeirra fengu aðgang að upp-
tökum vegna símahlustana, eftir að
ákæra hafði verið gefin út, var þar að
finna upptökur símtala sem ákærðu
höfðu átt við verjendur sína vegna
rannsóknar málsins. um þetta segir í
dóminum:
„með vísan til 1. mgr. 36. gr. laga um
meðferð sakamála bar rann sakanda að
láta af símhlustun og stöðva upptöku
þegar ljóst var að um var að ræða
samtal milli ákærðu og verjenda þeirra.
Samkvæmt lokamálslið 1. mgr. 85. gr.
sömu laga bar jafnframt að farga upp-
tökum símtalanna þegar í stað. Hvorugt
var gert og fólu framan greindar rann-
sóknaraðgerðir, eins og að þeim var
staðið, í sér brot gegn tilvitn uðum
ákvæðum laga um með ferð sakamála.“
mikilvægt er að því er slegið föstu
í dóminum að um lögbrot hafi verið
að ræða, enda ekki um einstakt tilvik
að ræða. Aðalatriðið er þó að gerðar
verði úrbætur á bæði framkvæmd
símahlustunar og eftirliti með henni.
erindi LmFí til ríkissaksóknara
Ríkissaksóknari á lögum samkvæmt að
hafa ákveðið eftirlit með símahlustun. Í
því skyni hefur hann gefið út sérstök,
skrifleg fyrirmæli til lögreglustjóra og
sérstaks saksóknara, sbr. fyrirmæli nr.
1/2012.
Á síðasta ári, nánar tiltekið 16. apríl
2013, óskaði stjórn Lögmannafélags
Íslands eftir fundi með ríkissaksóknara
til þess að ræða framkvæmd síma-
hlustunar og eyðingu upplýsinga þegar
um samtöl lögmanna og sakborninga
væri að ræða.
Í svari ríkissaksóknara, sem Lög manna -
félaginu barst 17. apríl 2013, kemur
fram að ekki sé tíma bært að funda
sérstaklega með Lögmanna félaginu
vegna þessa. Á hinn bóginn muni
ríkissaksóknari á næstu vikum upplýsa
félagið um tilhögun eftirlits embætt isins
með hlustunum lögreglu og breytta
framkvæmd á því sviði.
Frá því að framangreint svar ríkis sak-
sóknara barst Lögmanna félaginu hefur
erindi stjórnar félagsins tvívegis verið
ítrekað. Þegar þetta er ritað hefur
ekkert frekara svar borist félaginu.
Svörin vekja vafa um meintar
úrbætur
Svör ríkissaksóknara við spurn ing-
um blaðamanna í tilefni nýgengins
dóms í imon-málinu veita því miður
ekki skýrar vísbendingar um hvort
brugðist hafi verið við ábendingum
og kvörtunum með breytingum og
þá hverjum, eftir að umræður um
framkvæmd símahlustunar og eftirlit
með henni tóku kipp á fyrri hluta árs
2013. Í frétt á mbl.is 10. júní 2014 er
þannig haft eftir ríkissaksóknara „að
ríkissaksóknari hafi m.a. brugðist
við þessu með því að ítreka það
sérstaklega í tveimur bréfum sínum
til allra lögreglustjóra og sérstaks
saksóknara, dags. 3. júní 2013 og
15. apríl 2014, sem varða eftirlit
ríkis saksóknara með hlustunum á
grundvelli fyrirmæla nr. 1/2012, að
eyða skuli þegar í stað upptökum með
samskiptum sakbornings og verjanda,
enda komi það skýrt fram í 1. mgr. 85.
gr. laga um meðferð sakamála.“
núverandi fyrirkomulag
upplýst hefur verið af hálfu ríkis-
saksóknara og sérstaks saksóknara í
fjölmiðlum að framkvæmdin sé þannig
að ekki sé hlustað á upptökur af
símtölum í rauntíma. öll símtöl séu því
tekin upp. Rannsakandinn hafi síðan
það hlutverk að fara yfir símtölin og
hlusta á þau. Til þess að geta áttað sig
á við hvern sakborningur ræði hverju
sinni þurfi rannsakandinn að hlusta
á að minnsta kosti hluta símtals. ef
sím talið er við verjanda, eigi rann-
sakandinn að hætta hlustun og merkja
símtalið til eyðingar.
ófullnægjandi framkvæmd og
eftirlit
Samkvæmt framansögðu er ljóst að
við núverandi framkvæmd hlustar
rannsakandinn í öllum tilvikum á
einhvern hluta símtals, jafnvel þótt
verjandi eigi í hlut. Þá er ekki sjálfgefið
að rannsakandinn átti sig á því strax
að um símtal á milli verjanda og
sakbornings sé að ræða og hlusti því á
stærstan hluta þess eða það allt. Jafnvel
þótt rannsakandinn átti sig fljótt, er
augljós freisting til staðar að hlusta á
símtalið til enda.
Í öllum tilvikum er hugsanlegt, og
reyndar líklegt, að rannsakandinn
komist á þennan hátt yfir upplýsingar
um málsatvik og/eða vörn sak born-
ingsins sem geta gagnast við rannsókn
málsins og þar með ákæru valdinu við
sókn þess, enda þótt þær verði ekki
notaðar beinlínis sem sönnunargögn í
sakamálinu gegn honum. Allt bendir
Símahlustun og lögbrot
JÓnAs ÞÓr GUðMUnDsson Hrl.
frh. bls 29