Fréttablaðið - 13.11.2014, Blaðsíða 62

13. nóvember 2014 FIMMTUDAGUR| MENNING | 42
BÆKUR ★★★★ ★
Drápa
Gerður Kristný
MÁL OG MENNING
Reykjavíkurmyndin sem Gerður
Kristný dregur upp í ljóðabálkin-
um Drápu er ekki fögur. Það er
vetur í borginni, kuldinn nístir
merg og bein og þeir sem eru á
ferli hafa illt eitt í hyggju. Ljóð-
mælandinn er djöfullinn sjálfur
og jafnvel honum virðist ofbjóða
ástandið. Hann fylgist með stúlk-
unni sem ljóðið fjallar um og þótt
hann sé herra þess heims sem
hún sogast inn í
og hafi sjálfur
vakið hana til
hans, þá hefur
hann með henni
samúð og það
er hann sem
sér um að koma
henni eftir dauð-
ann í hendur „ein-
eygða guðinum /
þeim sem skapaði
/ manninn í sinni
mynd / og eng-
ist nú af eftirsjá“
(bls 68.). Svo grát-
leg þykja honum
örlög stúlkunnar
sem gengið hefur til
liðs við myrkusinn,
nauðug viljug, verið
beitt ofbeldi og glat-
ast í eiturlyfjakóf-
inu. Og þegar kvölin
er svo sár að djöfullinn sjálfur
hrærist til meðaumkunar er hætt
við að eitt lítið manneskjuhjarta
nánast bresti af sorg við að ganga
inn í þann heim sem Gerður skap-
ar í þessari bók.
Það er þó vel áhættunnar virði
að sökkva sér ofan í heim Drápu.
Gerður Kristný fer hér á kostum
í því sem hún gerir best; að tálga
ljóðformið þannig að hver mynd
verði eins og svipuhögg og leika
sér með möguleika tungumálsins
þannig að úr verður ný og óvænt
upplifun á nánast hverri síðu.
Maður á jafnvel á hættu að skella
upp úr mitt í öllu myrkrinu og
kuldanum þegar hún óvænt skýt-
ur inn orðmynd eða tengingu sem
hefur vísun í allt aðra og bjartari
texta. Gangan inn í heim myrk-
usins er ekki auðveld, liggur við
að þurfi dósahníf til að brjótast í
gegnum yfirborð textans og inn í
kviku hans, það er eiginlega ekki
fyrr en við fjórða eða fimmta lest-
ur sem lesandinn kemst almenni-
lega í gegn en þá er heldur engin
leið til baka. Nauðugur viljugur,
eins og stúlkan sem ljóðið fjallar
um, sogast hann dýpra og dýpra
inn í heim myrkursins og lætur
heillast aftur og
aftur af því valdi
sem skáldið hefur
á máli og mynd-
um.
Auk sögunnar
um undirheima
borgarinnar og
afdrif stúlk-
unnar er í ljóð-
inu sterk ádeila
á áhuga- og
afskiptaleysi
hins svokall-
aða kristna
heims þegar
þ e i r s e m
gengið hafa
myrkrinu á
hönd eiga í
hlut. Endur-
tekin stef
um krossa
og kirkjur andspæn-
is valdi djöfulsins eru firnasterk
og opna nýjar víddir í túlkun
textans. Eins og allar góðar bók-
menntir er Drápa nefnilega ekki
bundin við hérið og núið heldur
hefur skírskotun til sögu mann-
skepnunnar allar götur síðan í
Eden. Og víddunum fjölgar við
hvern lestur enda Drápa ekki
einnota bók heldur brunnur sem
hægt verður að sækja í aftur og
aftur. Friðrika Benónýsdóttir
NIÐURSTAÐA: Fantasterkur
ljóðabálkur með vandlega ydduðum
ljóðum sem segja hrollvekjandi sögu.
Í borg varga og sorgar
SKÁLDIÐ „Gerður Kristný fer hér á kostum í því sem hún gerir best.“
MYND: THOMAS LANGDON
Leikarar eru mjög vanir því að
þurfa að tjá sig og geta tjáð sig
með orðum og lagt mikla mein-
ingu í það hvernig þeir segja hlut-
ina en þegar það vopn er tekið af
þeim verða þeir algjörlega ber-
skjaldaðir og þurfa að fara að tjá
sig á allt annan hátt,“ segir Stefán
Benedikt Vilhelmsson, einn leik-
aranna í barnasýningunni Fiska-
búrinu, spurður hvers vegna leik-
hópurinn Skýjasmiðjan sérhæfi
sig í leiksýningum án orða. „Það
sem heillaði okkur við þetta form
í upphafi var hversu lifandi við
gátum gert sögur án þess að segja
eitt einasta orð,“ útskýrir Stefán.
„Það verður allt öðru vísi skynj-
un hjá áhorfendum um leið og þú
tekur tungumálið út.“
Leikhópurinn Skýjasmiðjan
var stofnaður fyrir þremur árum
og sló hressilega í gegn með sýn-
ingunni Hjartaspaðar sem hlaut
tvær tilnefningar til íslensku leik-
listarverðlaunanna Grímunnar
2012. Þar var fjallað um fólk á
elliheimili en nýja sýningin, Fiska-
búrið, er ætluð fyrir áhorfendur
frá 18 mánaða aldri upp í yngstu
bekki grunnskóla. Er ekki erfiðara
að leika fyrir börn en fullorðna?
„Börn eru miklu einlægari áhorf-
endur en fullorðnir,“ segir Stef-
án. „Þau hika ekkert við að láta
þig vita ef eitthvað er fallegt eða
ekki nógu gott og missa áhugann
ef þeim líkar ekki það sem þau sjá.
Þau hafa nóg annað við tímann að
gera en að eyða honum í einhverja
vitleysu.“
Auk Stefáns leika þær Aldís
Davíðsdóttir og Auður Ingólfsdótt-
ir í sýningunni og hún var unnin
af þeim öllum í sameiningu án sér-
staks leikstjóra. Grímu- og brúðu-
gerð var í höndum Aldísar, Stefán
Benedikt gerði hljóðmynd og um
ljósahönnun sér Magnús Arnar
Sigurðarson. Sýnt er í Kúlunni
í Þjóðleikhúsinu og aðeins verð-
ur um fjórar sýningar að ræða, á
laugardag og sunnudag um næstu
helgi og þarnæstu.
fridrikab@frettabladid.is
Leikarar verða ber-
skjaldaðir án orða
Skýjasmiðjan frumsýnir á laugardaginn barnasýninguna Fiskabúrið. Sýningin er
án orða og hentar því vel fyrir öll börn óháð því hvaða tungumál þau tala. Aðeins
verða fj órar sýningar á verkinu, tvær um komandi helgi og tvær þá næstu.
STEFÁN BENEDIKT „Börn eru miklu einlægari áhorfendur en fullorðnir,“ segir
Stefán. MYND: SKÝJASMIÐJAN
Það sem heillaði
okkur við þetta form í
upphafi var hversu
lifandi við gátum gert
sögur án þess að segja
eitt einasta orð.Það
verður allt öðru vísi
skynjun hjá áhorfendum
um leið og þú tekur
tungumálið út.
ÚR FISKABÚRINU Grímur, ljós og litir
eru í forgrunni í sýningunni.
TÓNLIST ★★★ ★★
Upphaf
Ólafur Reynir Guðmundsson
ÚTG. ÓLAFUR REYNIR GUÐMUNDSSON
Geisladiskur Ólafs Reynis Guð-
mundssonar með svokallaðri
„easy listening“-tónlist kallar
óhjákvæmilega á samanburð við
Richard Clayderman, sem hefur
sérhæft sig í lyftutónlist. Hún sam-
anstendur af sykursætum laglínum
sem oftar en ekki eru skreyttar
með undirspili strengjaleikara eða
rytmasveitar.
Leikur Claydermans er þó ekki
sætur, þvert á móti er hann undar-
lega sálarlaus, nánast eins og tölvu-
forrit sé að spila. Af hverju veit ég
ekki. Kannski finnst honum tón-
listin sem hann leikur bara svona
leiðinleg, og spýtir henni út úr sér
á sjálfstýringunni.
Ólíkt Clayderman er Ólafur
Reynir ekki starfandi tónlistar-
maður. Hann er lögfræðingur í fjár-
mála- og efnahagsráðuneytinu, en
er samt menntaður píanóleikari. Á
nýútkomnum geisladiski sem ber
heitið Upphaf er að finna 16 lög eftir
Ólaf. Hann flytur þau öll sjálfur. Inn
á milli bregður einnig fyrir fiðluleik
Pálínu Árnadóttur. Lögin eru hug-
ljúf og þar eru grípandi melódíur.
Það er ekkert krefjandi við þær.
Þetta er músík sem rennur ljúflega
niður. Að mörgu leyti er hún eins og
kvikmyndatónlist.
Ekki er hægt að neita því að
klisjurnar eru fyrirferðarmiklar.
Maður hefur heyrt flest áður. Engu
að síður eru innblásnar hendingar
innan um allt hitt. Ólafur spilar
líka prýðilega á píanóið, af ríku-
legri tilfinningu og með fallegum
áslætti. Hann hefur auðheyrilega
hæfileika. Fyrir unnendur léttr-
ar, rómantískrar píanótónlistar er
þetta örugglega kærkomin útgáfa.
Jónas Sen
NIÐURSTAÐA: Tilfinningarík
spilamennska, tónlistin er þægileg
áheyrnar, en dálítið venjuleg.
Sumt er innblásið
PÍANÓTÓNLIST „Lögin eru hugljúf og
þar eru grípandi melódíur,“ segir Jónas
Sen um tónlistina á Upphafi.
MENNING