Fréttablaðið - 13.11.2014, Qupperneq 44

KYNNING − AUGLÝSINGJólahreingerning FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 20142
Útgefandi: 365 miðlar ehf., Skaftahlíð 24, s. 512 5000
Umsjónarmenn auglýsinga: Jónatan Atli Sveinsson, jonatan@365.is s. 512-5446
Ábyrgðarmaður: Jón Laufdal.
Hrei nger n i nga r, g ja r n-an tengdar við vor og jól, eru í hugum okkar eitt-
hvað annað og meira en venju-
leg tiltekt. Hreingerning er eitt-
hvert allsherjar átak þar sem allt
er tekið í gegn, hreinsað innan úr
skápum, gardínur teknar niður
og þvegnar, og jafnvel þvegið yfir
loft og veggi, sængur viðraðar og
dust að úr teppum og púðum. Á
Þorláksmessu finnst mörgum það
órjúfanlegur hluti jólanna að við
sjálf leggjumst einnig nýþvegin til
hvílu í brakandi hreinum rúmföt-
um og með hreinsiefnailm í vit-
unum.
Jóla h rei nger n i ng i n á sér
reyndar aldalanga sögu hér á
Íslandi. Mikill hátíðleiki fylgir
jafnan jólunum og ótækt þótti á
öldum áður, rétt eins og nú, að
taka á móti helginni með
skít í öllum hornum. Á vef
Þjóðminjasafnsins er að
finna lýsingar á jólasið-
um Íslendinga, meðal
annars jólahreingern-
ingunni.
Íslendingar
skrúbbuðu bæi sína
hátt og lágt nokkr-
um dögum fyrir
jól og þrifu alla
innanstok ksmuni. Jólahrein-
gerningin hefur verið mikil að-
gerð þar sem ekki var hægt að
stóla á hreinsi-
efni og þvotta-
vélar eins og í dag.
Allt tau var þvegið í
höndunum og vatn-
ið í þvottana hitað á
hlóðum. Trégólf voru
sandskúruð og mold-
argólf sópuð, hnífapör
og annar húsbúnaður
úr málmi var pússað
upp úr ösku og rúmföt og
fatnaður heimilisfólksins þveg-
inn í höndunum, í bala eða jafn-
vel úti í læk. Þeir sem ekki áttu föt
til skiptanna þurftu að bíða í bæl-
inu eftir að fötin yrðu þurr. Það
gat tekið tíma á hávetri og vonað-
ist fólk þá eftir „fátækraþerri“ svo
fötin þornuðu fyrr.
Á Þorláksmessu fór allt heim-
ilisfólkið einnig í bað, sem ekki
hefur verið síðri aðgerð þar sem
margir voru í heimili. „Var þá sett
heitt vatn, sem hitað var á hlóð-
unum, í bala og böðuðu heimil-
ismenn sig ýmist í balanum eða
þvoðu sér með einhvers konar
þvottapoka hátt og lágt upp úr
vatninu.“ Það er auðvitað misjafnt
hversu mikla áherslu fólk leggur
á jólahreingerninguna og í anna-
sömum nútímanum láta marg-
ir létta helgartiltekt duga. Lík-
lega hefur það verið eins á öldum
áður. www.thjodminjasafn.is
Gólfin skrúbbuð með sandi
Ilmandi hrein híbýli eru ómissandi hluti jólanna hjá mörgum og orðið „jólahreingerning“ er rammlega fast í orðaforða okkar. Enda
á jólahreingerningin sér aldalanga sögu og er hreint ekki eitthvað sem varð til með kröfuhörðum lífsstíl nútímans.
Jólahreingerningin í dag er talsvert léttari
aðgerð með aðstoð nútíma græja eins og
ryksuga og þvottavéla.
Þegar líða fer að jólum fer hugurinn að hvarfla til allra kræsing-
anna sem bornar verða á borð yfir hátíðirnar. Það þýðir þó lítið að
hefjast handa við stórfellda matargerð ef ísskápurinn er yfirfull-
ur af gömlum matarleifum, útrunnum sósum og gömlum ostbit-
um. Svo er heldur ekki kræsilegt að stinga fínu steikinni í skítugan
og illa lyktandi ísskáp. Fyrsta verkið verður því að vera að taka ís-
skápinn í gegn til að rýma fyrir girnilegum veisluföngum.
Best er að affrysta ísskápinn, taka allt út úr honum og sort-
era frá það sem er ónýtt og útrunnið. Síðan þarf að taka út hill-
ur og vaska upp, þrífa síðan allan ísskápinn hátt og lágt, til dæmis
með heitu vatni sem í hefur verið blandað tveimur matskeiðum af
matar sóda. Martha nokkur Stewart mælir með þessari aðferð þar
sem sterkar sápur og þvottaefni geta skilið eftir lykt sem maturinn
dregur síðan í sig.
Lyktareyðandi
Ef lyktin í ísskápnum er enn ekki nógu góð eftir þessa meðferð eru
til nokkur ráð til að losna við hana:
■ Settu matarsóda á disk eða bakka inn í ísskáp. Lokaðu ísskápn-
um þangað til lyktin er horfin.
■ Settu haframjöl í skál inn í ísskáp nokkrum dögum fyrir jól.
Haframjölið á að draga í sig alla slæma lykt.
■ Sumir mæla með því að setja nýmalað kaffi á bakka inn í ísskáp
þar til fnykurinn hverfur. Vissulega verður þá eftir kaffilykt um
stund en hún á að hverfa fljótlega.
■ Þeir sem eiga kisur geta notað kattarsand án lyktarefna á disk og
inn í ísskáp. Sandurinn á að draga í sig lykt og eyða henni.
Rýmt fyrir veisluföngum
Kræsingarnar þurfa að komast fyrir í ísskápnum.
Gólffjalirnar voru
skrúbbaðar með sandi
á öldum áður fyrir
jólin en það þótti ekki
síður mikilvægt þá
en nú að taka á móti
helgi jólanna með allt
skínandi hreint. Bað-
stofa á Árbæjarsafni.
M
Y
N
D
/G
VA