Öldrun - 01.11.2008, Page 5


ÖLDRUN – 24. árg. 2. tbl. 2006 www.oldrun.net
Beinþynning er algengur sjúkdómur og afleiðing-
arnar eru ótímabær beinbrot oftast við lítinn eða
engan áverka. Í dag eru áhættuþættir vel þekktir
og sjúkdómsgreining auðveld með svokölluðum
beinþéttnimælum. Beinbrot af völdum beinþynn-
ingar valda bráðum einkennum og oft á tíðum
innlögn á sjúkrahús og flestir sem fá mjaðmabrot
þurfa að gangast undir bráða skurðaðgerð. Byrði
og meðferð beinþynningar hefur oft verið lýst í
tölulegum stærðum en minna hefur verið vitað
um líðan og líf þeirra sem brotna. Brotin skilja
þó eftir sig mein til lengri tíma sem hafa áhrif
á lífsgæði viðkomandi. Til að rannsaka líðan
sjúklinga með beinþynningu hafa mælitæki sem
mæla heilsutengd lífsgæði verið notuð. Þau ná
yfir þætti sem tengjast heilsunni sjálfri, upplifun á
henni, takmörkunum og mat einstaklingsins sjálfs
á aðstæðum sínum miðað við heilsufar. Með tíma-
bærri sjúkdómsgreiningu og réttum forvarnarað-
gerðum eða meðferðarvali má fækka marktækt
beinbrotum af völdum beinþynningar og þannig
stuðla að farsælli öldrun.
Lykilorð: Beinþynning – lífsgæði –
samfallsbrot – forvarnir – meðferð
Beinþynning og lífsgæði
– mikilvægt að nýta forvarnar- og meðferðartækifæri
Dr Björn Guðbjörnsson
Dósent í gigtarrannsóknum
Rannsóknarstofa í gigtar−
sjúkdómum. Landspítali
– háskólasjúkrahús
5431000 / 6568
bjorngu@landspitali.is
Inngangur
Á Íslandi má gera ráð fyrir að árlega megi rekja 1200
– 1400 beinbrot til beinþynningar. Flest eru þessi bein-
brot í framhandlegg – oft tengd hálkuslysum, þá koma
upphandleggsbrot og samfallsbrot, en alvarlegust eru
mjaðmabrotin. Öll þessi beinbrot kalla á heimsókn á
slysavarðstofu eða innlögn á spítala og í mörgum tilfellum
bráðar skurðaðgerðir. Þó beinbrot grói oftast viðunandi,
verða margir fyrir varanlegri hreyfiskerðingu eða fá lang-
vinna verki – allt þetta hefur áhrif á lífsgæði viðkomandi.
Fyrsta beinbrotið eykur áhættuna á fleiri beinbrotum.
Þess vegna er mikilvægt að koma í veg fyrir beinbrot – því
betra er heilt en vel gróið – og forða einstaklingum frá
enn frekari beinbrotum með góðri forvörn eða sérhæfðri
lyfjameðferð.
Hvað er beinþynning?
Beinþynning er langvinnur og hægfara sjúkdómur í
beinum sem einkennist af minnkuðu magni af steinefnum
í beinvef, aðallega kalki, og misröðun á innri byggingu
beinsins með þeim afleiðingum að beinstyrkur skerðist og
hættan á beinbrotum eykst. Sjúkdómurinn er einkenna-
laus þar til eitthvert bein brotnar. Beinbrot orsaka bæði
bráða og langvinna verki og oft á tíðum skilur beinbrot
eftir sig viðvarandi fötlun. Starfshæfni einstaklingsins
skerðist og lífsgæði versna.
Allt fram á síðustu áratugi var beinþynning talin
óumflýjanleg og hluti af hrörnunarástandi öldrunar sem
ekkert væri unnt að gera við. Beinþynning er sjúkdóms-
ástand sem bæði konur og karlar verða fyrir og með
forvörn er unnt að tefja framskrið sjúkdómsins og koma
í veg fyrir afleiðingar beinþynningar, þ.e. beinbrotin
(Gunnar Sigurðsson, 2001). Rannsóknum á beinþynningu
hefur fleygt fram á síðustu áratugum og rannsakendur
hafa stuðlað að umtalsverðum framförum í kunnáttu um
beinþynningu og þar má nefna athyglisverðar rannsóknir
Gunnars Sigurðssonar, prófessors við læknadeild HÍ, og
nú á síðustu misserum hafa fyrstu niðurstöður úr öldr-
unarrannsókn Hjartaverndar vakið alþjóðlega athygli
(Fréttabréf Beinverndar, 2008). Þessar rannsóknir hafa
aukið skilning m.a. á uppbyggingu beinsins á unglings-
árum og brotaáhættu eldri einstaklinga.
Kolbrún Albertsdóttir, MSc
Svæfingahjúkrunarfræðingur
Landspítali – háskólasjúkrahús
5431000/7227
kolalb@landspitali.is