Öldrun - 01.11.2008, Blaðsíða 9


ÖLDRUN – 27. árg. 2. tbl. 2008 www.oldrun.net
spurningum um ýmsa þætti persónubundinna lífsgæða og
heilsu sem hafa verið nefnd heilsutengd lífsgæði. Þessir
þættir eru t.d. líðan, sjálfsbjargargeta, almennt heilsufar
og lífsfylling“.
Skilyrði farsællar öldrunar líkt og lífsgæði hafa orðið
sífellt umsvifameira rannsóknarefni í öldrunarfræðum. Í
því felast einnig tilraunir til að útskýra hvað telja megi
farsælt og ákjósanlegt á efri árum. Nú þykja rannsóknir
hafa sýnt að farsæl öldrun hvíli á grunnstoðunum þrem:
Virkri þátttöku í lífinu, góðri heilsu og góðri andlegri og
líkamlegri getu (Sigurður Kristinsson, 2007). Þetta eru
einnig þau atriði sem teljast til heilsutengdra lífsgæða
vegna þess að hugtökin tvö – lífsgæði og heilsa tengjast.
Lífsgæðamælingum er því ætlað að vera mælistika á gæði
heilbrigðisþjónustunnar með sjónarmið sjúklinganna
sjálfra að leiðarljósi með það að markmiði að bæta líðan,
draga úr einkennum og auka lífsgæði.
Lífsgæði og beinþynning
Með hliðsjón af því sem áður segir um hvað stuðlar að
farsælli öldrun sýna flestar ef ekki allar rannsóknir á lífs-
gæðum sjúklinga með beinþynningu að þessum grunn-
stoðum farsællar öldrunar er verulega ógnað við bein-
þynningarbrot og þar með því sem stuðlar að góðum
lífsgæðum einstaklingsins. Rannsóknir á lífsgæðum
sjúklinga með beinþynningu hafa sýnt skert heilsutengd
lífsgæði bæði mælt með sértækum og almennum lífs-
gæðamælitækjum (Ionnadis o.fl., 2001, Lips, 1999) Mynd
5 sýnir á myndrænan hátt áhrif úlnliðsbrota, samfallsbrota
og mjaðmabrota á lífsgæði einstaklinga.
Í mörg ár var bent á nauðsyn þess að rannsaka lífsgæði
sjúklinga með samfallsbrot í hrygg. Kanis o.fl. birtu grein
árið 1992 þar sem þeir bentu á nauðsyn þess að ,,endur-
skoða samfallsbrot í hrygg og einblína meira en hingað
til á lífsgæði þessa sjúklingahóps”. Gold (1996) tók í sama
streng og ítrekaði að vandamálum þessa sjúklingahóps
yrðu gerð betri skil og benti á að heilbrigðisstarfsfólki
væri ekki kunnugt um þau vandamál sem að þessum sjúk-
lingum steðja, önnur en brot og brotahætta. Á síðustu
árum hafa rannsóknir á þessum sjúklingahóp verið gerðar.
Áður hafði athyglin aðallega beinst að mjaðmabrotum, þar
sem þau leiða nær undantekningarlaust til innlagnar á
sjúkrahús og langrar endurhæfingar. Minni athygli beind-
ist að samfallsbrotum þar sem einkenni þeirra voru ekki
eins afgerandi og annarra beinbrota og auk þess ekki
alltaf sjúkdómsgreind. Gerðar hafa verið rannsóknir á
lífsgæðum þessa sjúklingahóps og lýsa flestar rannsóknir
verulegri lífsgæðaskerðingu og þeir lífsgæðaþættir sem
versna eru helst líkamsstarfsemi og tilfinningalíf. Þá fer
lífsgæðaskerðingin einnig eftir fjölda og staðsetningu
samfallsbrotanna (Oleksik, 2000, Silverman o.fl., 2001). Á
síðustu árum hefur þekking manna á alvarleika samfalls-
brota orðið meiri og beinist sú þekking aðallega að því
að samfallsbrotin koma fyrr en mjaðmabrotin, auk þess
sem samfallsbrotin hafa forspárgildi um mjaðmabrotin.
Þannig hafa vísindamenn á þessu sviði ályktað að ef gripið
er tímanlega til með forvarnir og meðferð hjá sjúklingum
sem verða fyrir samfallsbrotum í hrygg, megi koma í veg
fyrir mjaðmabrotin (Sambrook og Cooper, 2006).
Lífsgæði íslenskra kvenna með samfallsbrot í
hrygg.
Rannsókn Kolbrúnar Albertsdóttur (2007) ,,Lífsgæði
íslenskra kvenna með samfallsbrot í hrygg” var megind-
leg spurningakönnun um heilsutengd lífsgæði, þar sem
úrtakið voru 350 konur á aldrinum 50–80 ára. Svarhlutfall
var 83%. Meginmarkmið rannsóknarinnar var að kanna og
lýsa áhrifum samfallsbrota í hrygg, á lífsgæði íslenskra
kvenna og bera saman við lífsgæði kvenna á sama aldri
sem ekki hafa fengið samfallsbrot. Meginniðurstöðurnar
voru að 21% kvennanna sem tóku þátt í rannsókninni
höfðu samfallsbrot í hrygg og rúmur helmingur þeirra
höfðu ekki vitneskju um að þær höfðu samfallsbrot, þ.e.
þær höfðu svokallað ,,dulið samfallsbrot”. Rannsóknin
sýndi fram á að lífsgæði þeirra kvenna sem voru með
samfallsbrot í hrygg, hvort sem brotið var greint eða
ógreint, voru marktækt skert á mörgum mælikvörðum.
Þær höfðu einnig lægri líkamshæð, lægri beinþéttni og
sögðu frá meiri verk en óbrotnar jafnöldrur þeirra.
Ritgerðina má nálgast á bókasöfnum.
Heiti:
Lífsgæði íslenskra kvenna með samfallsbrot í hrygg
Betra er heilt en vel gróið – forvarnir
mikilvægar!
Beinvernd er mikilvæg alla ævi – hvort sem maður hefur
beinþynningu eða ekki – “kalk við hæfi alla ævi” ásamt
nægilegri inntöku af D-vítamíni og reglulegum líkams-
æfingum er öllum nauðsynleg til að fyrirbyggja beinþynn-
ingu. Styrktaræfingar fyrir þá sem yngri eru, en jafnvæg-
isæfingar og byltuvarnir fyrir þá eldri. Þá er nauðsynlegt
að takmarka reykingar og áfengisneyslu. Eðlileg líkams-
þyngd er einnig mikilvæg. Svokallaðar skeljabuxur geta
Mjaðmabrot