Öldrun - 01.11.2008, Blaðsíða 19

1
ÖLDRUN – 27. árg. 2. tbl. 2008 www.oldrun.net
Einmanakennd aldraðra sem
njóta heimaþjónustu
Gríma Huld Blængsdóttir
sérfræðingur, heimilislækningar
Markmið þessarar rannsóknar var að skoða
tengsl einmanakenndar við andlega, líkamlega
og félagslega þætti aldraðra sem nutu heima-
þjónustu heilsugæslunnar árið 1997
Gríma Huld Blængsdóttir sérfræðingur: heimilis-
lækningar. – Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins
netfang: grima.huld@mos.hg.is
Thor Aspelund, PhD sérfræðingur: tölvufræðingur
– Hjartavernd, Háskóli Íslands
netfang: aspelund@hjarta.is
Pálmi V. Jónsson sérfræðingur: lyf og öldrunarfræð-
ingur – Landspítali – háskólasjúkrahús, öldrunar-
svið, Háskóli Íslands
netfang: palmivj@landspítali.is

Lykilorð: einmana, heimaþjónusta, heima-
hjúkrun, heilsugæsla, aldraðir
English summary
Blængsdóttir GH, Aspelund T, Jónsson, PV,
Lonely Older Persons in Home Care
Key words: loneliness, home care, elderly,
primary, health care
Ágrip
Tilgangur: Markmið þessarar rannsóknar var að skoða
tengsl einmanakenndar við andlega, líkamlega og félags-
lega þætti aldraðra sem nutu heimaþjónustu heilsugæsl-
unnar árið 1997
Efniviður og aðferð: 257 einstaklingar sem nutu heima-
þjónustu heilsugæslunnar á Reykjavíkursvæðinu haustið
1997 voru metnir með MDS-RAI HC (Minimum Data Set-
Resident Assessment Instrument for Home Care) mæli-
tækinu. Tengsl við einmanakennd eru skoðuð með ein-
og fjölþáttagreiningu. Leitað var staðfestingar á algengi
einmanakenndar í sambærilegri könnun 5 árum síðar.
Niðurstöður: Af heildarhóp þeirra sem nutu heimahjúkr-
unar upplifðu 20,3% einmanakennd, 18,3% karla, 20,9%
kvenna. Ekkjufólk var marktækt líklegra til að vera einmana
en fólk í hjúskap, p=0,013. Ekki var munur á milli kynja
með tilliti til einmanakenndar og færni til frumathafna
daglegs lífs (ADL) en hins vegar höfðu eimana karlar
marktækt meiri líkur á erfiðleikum í almennum athöfnum
daglegs lífs (IADL). Konur með vitræna skerðingu voru
marktækt líklegri til að finna fyrir einmanakennd, p=0,022.
Konur, en ekki karlar, sem voru með einmanakennd voru
líklegri til að hafa jafnframt depurðareinkenni, p=0,025.
Konur með fleiri lyf en sex voru marktækt líklegri til þess
að vera einmana, (79,2% vs. 20,8%, p=0,018) og þær voru
líklegri til að taka sterk geðlyf ( p=0,007) en einmana karlar
voru líklegri til að taka svefnlyf (p=0,046). Þeir sem mátu
eigið heilsufar lélegt voru líklegri til að vera einmana,
p=0,042. Þeir sem fóru aldrei út fyrir hússins dyr á einum
mánuði voru ekki líklegri til að vera einmana og ekki kom
fram munur á tíma formlegrar þjónustu milli þeirra sem
voru einmana og ekki einmana. Þegar spurt er um hvort
einstaklingur telji sig betur kominn annars staðar, svör-
uðu 43,5% kvenna með einmanakennd játandi á móti 12,7%
kvenna án einmanakenndar, p<0,0001. Sambærilegar tölur
fyrir karla eru ómarktækar, 18,2% á móti 14,3%. ADHOC
rannsóknin fimm árum síðar sýnir að algengi einmana-
kenndar er 18,4% í algerlega sambærilegum hópi.
Ályktanir: Einmanakennd greindist hjá fimmta hluta
þeirra einstaklinga sem njóta heimaþjónustu heilsu-
gæslunnar, og það algengi er staðfest fimm árum síðar.
Einmanakennd sást oftar hjá ekkjufólki og konum með
vitræna skerðingu. Þeir sem mátu heilsufar sitt lélegt