Öldrun - 01.11.2008, Blaðsíða 20

20
www.oldrun.net ÖLDRUN – 27. árg. 2. tbl. 2008
voru líklegri til að vera einmana. Kynjamunur kom fram
með tilliti til andlegrar líðanar og lyfjainntöku. Skoða
þyrfti nánar hvernig þörfum þessara einstaklinga verði
best mætt.
English abstract:
Lonely Older Persons in Home Care
Objective: The purpose of this study was to explore the
association between loneliness and affective, cognitive,
physical and social factors for older persons in home care
in 1997 in Reykjavík.
Materials and method: 257 individuals who received
home care in the Reykjavik area in autumn of 1997 were
assessed with the MDS-RAI HC (Minimum Data Set –
Resident Assessment Instrument for Home Care) instru-
ment. Association of loneliness was evaluated in uni- and
multivariate analysis. Prevalence of loneliness was reas-
sessed 5 years later with the same methodology.
Results: Of the total group that received home care,
20.3% expressed loneliness, 18.3 of males and 20.9% of
females. Widowed persons were significantly more likely
to be lonely than married persons, p=0.013. There was
no sex difference with regards to loneliness and primary
ADL, but lonely males were significantly more likely to
have IADL difficulties. Females with cognitive impair-
ment were more likely to be lonely, p=0.022. Females,
but not males, who were lonely were more likely to have
depressive symptoms, p=0.025. Females who took more
than six medications were significantly more likely to be
lonely (79.2% vs. 20.8%, p=0.018) and were more likely
to take neuroleptic medications (p=0.007). Lonely males
were more likely to take sleeping medications (p=0.046).
Those who assessed their health as poor were more likely
to be lonely, p=0.042. Those who never went out of their
home in one month were not more likely to be lonely and
there was no difference in the use of formal care services
with regards to loneliness. When females were asked if
she thought she would be better of elsewhere, 43.5% of
the females with loneliness agreed with the statement
versus 12.7% of women without loneliness, p<0.0001. Simi-
lar numbers for males were non significant, 18.2% and
14.3%, respectively. In the ADHOC study, 5 years later, the
prevalence of loneliness was 81.4%.
Conclusion: Loneliness was identified in one fifth of
persons in home care and that prevalence was confirmed
5 years later. Loneliness was more often seen among
widowed persons and females with cognitive impairment.
Those who assessed their health as being poor were more
likely to be lonely. Sex difference was seen with regards
to affective symptoms and medication use. Further stud-
ies are needed to understand how the needs of lonely
persons in home care can be best met.
Key words: loneliness, home care, elderly, primary,
health care Correspondence: Gríma Huld Blængsdót-
tir, grima.huld@mos.hg.is
Inngangur
Í stefnumótun um málefni aldraðra er kveðið á um að aldr-
aðir skulu studdir til að búa heima eins lengi og kostur er.
Þeim skal skapað vistrými á dvalar- eða hjúkrunarheimili
þegar þarfir eru meiri en sem svarar þeim stuðningi sem
tiltækur er heima.1 Rannsóknir hafa sýnt að fólki farnast
vel á hjúkrunarheimili þegar þörfum einstaklingsins er
mætt með þjónustu heimilisins. Hins vegar er hið gagn-
stæða niðurstaðan þegar að óskir og vilji einstaklingsins
er fremur að vera heima en á stofnun.2 Af þessu leiðir að
mikilvægt er að skoða andlega og líkamlega líðan sjúkra
aldraðra í heimahúsum og spyrja hvort þörfum þeirra sé
mætt þar og ef ekki, hvort bæta megi úr því með breyttri
þjónustu.
Rannsókn á heilsufari, hjúkrunarþörfum og lífsgæðum
aldraðra sem nutu heimaþjónustu heilsugæslunnar 1997
sýndi að 18,4% einstaklinganna hafði aldrei farið út fyrir
hússins dyr síðustu 30 daga fyrir skoðun og 24,2% hafði
aðeins farið út einu sinni í viku. Einungis 18,4 % hafði farið
út daglega. Jafnframt sýndi rannsóknin að 21,3% einstakl-
inganna upplifði einmannakennd, 18,3% leiddist og 18,8%
sýndi dapurt yfirbragð. Einvera var algeng, sem sést af
því að 27,4% voru einir allan daginn, en 39,3% meira en
hálfan daginn.3
Ekki fundust íslenskar rannsóknir á einmanakennd
við leit í gagnagrunnum tímarita. Erlendar rannsóknir
sýna að einvera og einmanakennd tengjast skertum lífs-
gæðum.6 Markmið þessarar greinar er að skoða nánar
tengsl einmanakenndar við andlega, líkamlega og félags-
lega þætti aldraðra sem nutu heimaþjónustu heilsugæsl-
unnar með það fyrir augum að greina þá þætti sem
tengjast sjálfstætt einmanakennd en það gæti leitt af sér
hugmyndir um bætta þjónustu þessara einstaklinga.
Efniviður og aðferðir
Grein þessi er nánari úrvinnsla á efni greinarinnar um
rannsókn á heilsufari, hjúkrunarþörfum og lífsgæðum
aldraðra sem nutu heimaþjónustu heilsugæslunnar 1997
og dagdeildar öldrunarsviðs SHR.3 Markmið verkefnisins
var að skrá heilsufar og meta hjúkrunarþörf íbúa 65 ára
og eldri er nutu heimaþjónustu heilsugæslunnar haustið
1997 á heilsugæslustöðvum Fossvogs, Hlíðasvæðis, Mið-
bæjar og Seltjarnarness með MDS-HC mælitækinu.4 Með
heimaþjónustu heilsugæslunnar er átt við þjónustu heilsu-
gæslunnar í heimahúsum en hana veita hjúkrunarfræð-
ingar, sjúkraliðar og læknar.
Úrtak rannsóknarinnar voru allir sem skráðir voru
með heimaþjónustu á heilsugæslustöðvunum þegar rann-
sóknin hófst 1. september 1997, alls 347 einstaklingar, en
rannsóknin tók fjóra mánuði. Þátttaka var 75%, 52 neituðu
þátttöku, 24 voru á sjúkrahúsi, tveir voru komnir á hjúkr-
unarheimili, 3 hættu við eða voru fjarverandi þegar til átti
að taka og níu létust áður en kom að þeim að vera metnir.
Samtals tóku því 257 einstaklingar þátt í rannsókninni, 31
frá heilsugæslustöð A, 68 frá heilsugæslustöð B, 64 frá
heilsugæslustöð C og 94 frá heilsugæslustöð D.