Són - 01.01.2006, Blaðsíða 52

HJÖRTUR MARTEINSSON52
háttum eða eigin útfærslu þeirra, urðu það drottnandi afl sem mótaði
val og notkun annarra skálda á bragarháttum.
Hvaða áhrif hafði þetta „nýja“ skáldskaparform á íslensk skáld
sem staðið höfðu föstum fótum í innlendri menningu? Hvaða yrkis-
efni urðu íslenskum skáldum að eftirlæti þegar þau ortu sonnettur og
á hvaða hátt og hvernig mótuðu þau þetta ljóðform sem var orðið sex
alda gamalt þegar það barst hingað fyrst? Réðu þar íslenskar hefðir
eða smekkur og listræn gáfa hvers og eins? Hvaða nýjungar tileink-
uðu skáldin sér og hvernig unnu þau úr hefðinni?
Það vekur athygli að viðhorf íslenskra skálda til sonnettuformsins
koma hvergi fram með beinum hætti á prenti og hin blómlega um-
ræða, sem átti sér stað í Þýskalandi sem og á Englandi um sonn-
ettuformið og hlutverk þess og eðli – þeirrar umræðu gætir nánast
ekkert hérlendis!
Þegar augum er rennt yfir sonnettur íslenskra skálda kemur á
daginn að yrkisefni þeirra eru æði fjölbreytt. Fljótt á litið mætti flokka
flestar þeirra sem ljóðræn ástarkvæði þar sem fegurðarþrá og draum-
lyndi rómantísku og nýrómantísku stefnunnar svífa yfir vötnum.
Erfikvæði, saknaðarljóð og kveðjur setja einnig sterkan svip á sonn-
ettusmíðina ásamt ljóðum þar sem heimspekileg efni um lífið og
tilveruna eru færð í búning sonnettunnar. Áhrifin frá síðari sonnettu
Jónasar leyna sér þar ekki. Efnislega skera íslensk skáld sig ekki frá
þeim erlendu skáldum sem fyrr voru nefnd. Hins vegar ber hér á landi
lítið á sonnettum sem andæfa göfugleika formsins með því að færa
fram skoplegt eða háðskennt efni. Sonnettur, sem flytja þjóðfélags-
ádeilu, eru einnig teljandi á fingrum annarrar handar. Strangt til tekið
er þar bara um eina slíka hreinræktaða sonnettu að ræða þar sem er
eitt þekktasta kvæði Þorsteins Erlingssonar, „Huldufólkið“.
II Nokkur þrep í sögu íslensks sonnettukveðskapar,
stuðlasetning og ljóðstíll
2.1 Um skáldskaparhugmyndir Jónasar Hallgrímssonar með hlið-
sjón af skáldskaparhugmyndum og heimssýn rómantískra skálda
Kvæðagerð Jónasar Hallgrímssonar einkenndist alla tíð af yfirvegun
og markvísi. Andstætt rímnaskáldum eins og Sigurði Breiðfjörð tók
skáldskapur Jónasar sjaldnast eða aldrei á sig mynd hins óstöðvandi
orðaflaums þar sem hortittir og ógrundaðar hugsanir flutu úr fjaður-
pennanum.