Són - 01.01.2006, Blaðsíða 54

HJÖRTUR MARTEINSSON54
honum allra hátta kærast, og ljóðahætti4 – en einnig bregður hann
fyrir sig dróttkvæðum hætti og afbrigði hans, hrynhendu, á eftir-
minnilegan hátt.5
Þannig má fullyrða að lífsafstaða Jónasar komi ekki einungis fram
í efni kvæða hans heldur og þeim margbreyttu bragarháttum sem
hann valdi kvæðum sínum. Áhrifamáttur kvæðanna réðst síðan af
listilegri samtvinnan forms og efnis.
Auðvitað verður aldrei horft fram hjá þeirri staðreynd að Jónas
Hallgrímsson var enginn meðalmaður í kveðskaparlistinni. Hver svo
sem bragarhátturinn eða efnið var, sem hann valdi sér, var niður-
staðan ætíð á einn veg: allt virtist leika í höndum hans – bragarhátt-
urinn sameinaðist efniviðnum á sannfærandi hátt. Í bók sinni, Poetic
Form and British Romanticism, eftir Stuart Curran, rekur hann í fróð-
legum kafla tengsl skáldskaparformsins og þess frelsis sem listamaður
rómantíkurinnar stefndi stöðugt að því að öðlast með listsköpun
sinni.6 Enda þótt lífs- og skáldskaparviðhorf bresku skáldanna Byrons
og Shelleys verði honum einkum að umræðuefni má merkja líkindi
með skáldskaparviðhorfum þeirra og viðhorfum Jónasar Hallgríms-
sonar. Allir þessir einstaklingar lifðu að vissu leyti við landfræðilega
einangrun – þeir voru upprunnir á eyjum þar sem annars konar
viðhorf mótuðu vitund manna en á meginlandi Evrópu. Það breytti
því þó ekki að sömu skáldskaparhugmyndir settu mark sitt á þróun
rómantíkurinnar víðast hvar í bókmenntum Evrópu enda þótt
sérkenni sín hafi hún hlotið að einhverju leyti eftir menningu þeirra
þjóðlanda þar sem hugmyndir hennar bar niður. Í huga þessara
skálda var skáldskapurinn nátengdur siðferðilegum grunni tilver-
unnar og nytseminni. Skáldskapurinn átti að efla með einstakling-
unum þroska og ríkari tilfinningu fyrir hinu fagra, góða og nytsama.
Aðeins þá var von til þess að menn skynjuðu betur stöðu sína í lífinu
og gætu notið þeirra lystisemda sem fólust í því að lesa sannan skáld-
skap. Ekki þarf að fara í grafgötur um skyldleika þessara hugmynda
við þær sem koma fram í inngangsorðum Fjölnis og rekja má beint til
Jónasar Hallgrímssonar:
4 Jónas á það til að blanda saman ljóðahætti og fornyrðislagi eða láta þá hætti leika
saman í sömu vísu. Sjá frekar um þessi atriði í: Einar Ólafur Sveinsson (1956:
248–2609).
5 Hér mætti vísa til ritgerðar Sveins Yngva Egilssonar þar sem hann fjallar um
meðferð Jónasar á edduháttum í kveðskap sínum og tengir umræðuna skáld-
skaparhugmyndum rómantíkurinnar. (Sveinn Yngvi Egilsson 1992).
6 Curran, Stuart (1986213–217).