Són - 01.01.2006, Blaðsíða 55

„GULLBJARTAR TITRA GÁRUR BLÁRRA UNNA“ 55
Annað atriði, sem við aldrei ætlum að gleyma, er fegurðin. Hún
er sameinuð nytseminni, – að svo miklu leyti sem sem það sem
fagurt er ætíð er til nota, andlegra og líkamlegra, eða þá til
eflinga nytseminni. Samt er fegurðin henni eftir eðli sínu engan-
veginn háð, heldur svo ágæt, að allir menn eiga að girnast hana
sjálfrar hennar vegna.7
Fyrir skáld eins og Jónas Hallgrímsson, ef orð Currans eru höfð í
huga, þá bar hið margbreytilega ljóðform vott um frelsið sem beið
hvers þess er bjó yfir nægri andagift til að láta formið ekki verka sem
hemil á skáldgáfu sína. Þannig varð formið skáldinu eins konar grið-
land þar sem andinn lék frjáls í hásal vinda. Einu gilti hvort formið
laut fastbundinni forskrift eins og í tilfelli sonnettunnar eða ekki.
Skáldinu var alltaf búið frelsi til að sveigja formið að vilja sínum –
breyta samstöfufjölda, bæta við braglínum eða fækka þeim, allt eftir
því hvað þjónaði best tilgangi þess. Þessi breyttu viðhorf til hug-
taksins skáldskaparform, sem urðu áberandi með rómantísku stefnunni,
er mikilsvert að hafa í huga því segja má að allt fram að tíma hennar
hafi formið verið skáldum heilagt – eitthvað sem ekki mátti hrófla við
vegna þess að það átti að vera skáldum nauðsynleg fyrirmynd í eilífri
glímu þeirra við orð og hugmyndir.
Curran ræðir í bók sinni um skýringu þess hvers vegna skáld tóku
eitt form kveðskaparins fram yfir annað og telur að þau hafi ekki fyrst
og fremst heillast af sonnettunni vegna snilli Petrarca, enda þótt hann
hafi löngum verið öðrum skáldum fyrirmynd, heldur vegna hins
innbyggða samræmis og fullkomleika sem ljóðformið sjálft bjó yfir.
2.2 Þrep í sögu íslensks sonnettukveðskapar frá 1844 til 1919.
Tilraunir og breytingar á formi sonnettunnar.
Sonnettukveðskapur næstu árin eftir dauða Jónasar Hallgrímssonar
var fremur rislítill og fábreyttur. Ef skipta ætti þróun sonnettukveð-
skaparins í tímaskeið mætti segja að fyrsta tímabilið markist af
upphafinu er Jónas Hallgrímsson yrkir hinar tvær sonnettur sínar, Ég
bið að heilsa! og Svo rís um aldir árið hvurt um sig, fram til ársins 1866 er
Kristján Jónsson Fjallaskáld gerir umtalsverðar breytingar á formi
sonnettunnar með kvæðinu Á síðasta vetrardag 1866 I. Þetta tímabil er
7 Fjölnir (1835:10–11).