Són - 01.01.2012, Blaðsíða 72

72 Bjarki Karlsson
sem hagyrðingar og skáld hafa tileinkað sér, einkum í seinni tíð“.17
Kristján Árnason málfræðingur (í vinnslu, kafli 6.8) vísar í þessi orð
Ragnars Inga sem rökstuðning fyrir því að tilfinningu eða eigin lýsingu
ljóðaunnenda og þeirra sem yrkja sé ef til vill ekki best treystandi til
vísindalegrar bragfræðilegrar greiningar. Eitt sé að yrkja og annað að
greina lögmálin með kerfisbundnum hætti úr hlutlausri fjarlægð.
Lærð stuðlun er næsta örugglega skýringin á því að skáld hafa öld-
um saman haldið tryggð við sértæku stuðlaregluna. Hins vegar skýrir
hún ekki sjálfa tilurð reglunnar. Hið lærða verður að vera til áður en
hægt er að læra það.
Tilgáta 2: Arfleifð braghendu (valhendu)
Í 2. kafla voru reifaðar hugmyndir bragfræðinga um upphaf stuðlafalls
og eru þeir almennt sammála – að Birni Karel Þórólfssyni undan-
skildum – um að hátturinn hafi orðið til sem afbrigði braghendu. Því
er vert að athuga hvort hugsanleg þróun frá braghendu til stuðlafalls
kunni að skýra sértæku regluna, jafnvel þótt hún komi líka fyrir í kveð-
skap sem er eldri en stuðlafall. Berum í því skyni saman myndræna
lýsingu Braga, óðfræðivefs á frárímaðri braghendu, frárímaðri valhendu
(sem er undirháttur braghendu) og stuðlafalli.
Þar sem braghenda og valhenda eru með sex bragliði í frumlínu eru
ljóðstafirnir þrír. Ragnar Ingi Aðalsteinsson (1990:56) segir um það:
„Ljóðstafirnir í fyrstu braglínu eru þrír og verður að gæta þess að þeir
standi á réttum stöðum. Sá síðasti þeirra verður alltaf að standa fremst
í 5. kveðu [braglið]. Hann er í raun höfuðstafur.“
17 Ragnar Ingi Aðalsteinsson (2012:67) nefnir þá undantekningu frá tryggð skálda við
sértæku regluna að Halldór Laxness hafi lagt Jóni Hreggviðssyni í munn Pontusrímur
eldri þar sem vísa undir stuðlafalli hefst á „Áfram meður sveinum geisar sínum“.
Eiríkur Jónsson (1981:45) bendir á að vísan sé fengin úr rímum af Gríshildi góðu og
hefjist þar á línunni „Sína þá með sveina áfram heldur“ sem er í samræmi við sértæku
regluna. Það gefur til kynna að ljóðstafasetning í þriðja og fimmta braglið stuðlafalls
hafi ekki sært brageyra Halldórs. Vissulega má ekki útiloka að hann hafi fært stuðl-
unina til verri vegar viljandi en það væri þá eina dæmið um slíkt í Íslandsklukkunni.