Són - 01.01.2012, Blaðsíða 141

„Óðarfleyi fram er hrundið“ 141
Hinn öflugi þýski hugsuður hefur í trúarheimspeki sinni, þar sem
ræða átti öll tilbrigði trúarbragðanna og eðli þeirra að koma í
ljós, stokkið yfir hin fornu norrænu trúarbrögð og ekki nefnt þau
einu orði. Jafnframt hefur hann í fagurfræði sinni eða heimspeki
skáldskaparins, þar sem viðhorfið til sögunnar er það sama,
vikið frá sér norrænni skáldlist. Í þessu er samræmi. Hafi verið
horft framhjá norrænni goðafræði er við hæfi að ekki sé litið við
norrænum skáldskap. En þessi sami heimspekingur hefur bætt
helstu einkennum norræns skáldskapar inn í lýsingu sína á róm-
antískum skáldskap.66
Hér má segja að Grímur taki sér tvöfalda stöðu jaðarbúans. Annars
vegar sem talsmaður Íslands gagnvart Norðurlöndum og hins vegar
Norðurlanda andspænis Mið-Evrópu sem hafði það fyrir satt að vagga
menningarinnar stæði í Grikklandi. Sú var einnig trú Byrons lávarðar
sem þótti evrópsk menning hvíla á frelsi Grikkja og féll fyrir þann mál-
stað. Evrópuríkin höfðu eins og áður er að vikið ýtt Norðurlöndunum
frá sér og út á jaðarinn í milliríkjasamskiptum. Skandínavisminn sem
Grímur tók þátt í af heilum hug var að hluta sprottinn úr þeim hrær-
ingum.
Samkvæmt Hegel hefðu íslenskar bókmenntir væntanlega átt að
flokkast með etnískum nýlendubókmenntum og annarri frumlist (Vor­
kunst). Þær hefðu þá orðið enn eitt dæmið um skynsemi Andans mikla
og skref í áttina að rómantískum bókmenntum sem leita innri fegurð-
ar. Grímur snýr þessu við og segir Hegel hafa fært einkenni norrænna
bókmennta upp á þær sem rómantískar séu og þar sem ein lygin leiði
af sér aðra verði hann að sleppa allri umfjöllun um norræn trúarbrögð
og bókmenntir til að kerfi hans standist.
Næsta stig röksemdafærslunnar er að færa sig nær þeim sjóðum
sem liggja ósóttir í íslenskum bókmenntum. Þar er gengið beint að
samanburði við sígildar bókmenntir Grikkja. Þær eru sagðar einkenn-
ast af tærum stíl og skýrri merkingu meðan hinar norrænu góðbók-
66 „Den stærke tydske Tænker, som i sin Religionsphilosophi, hvor alle forskjellige Reli-
gioner skulde dröftes og deres Væsen aabenbare sig, har sprunget den gamle nordiske
Religion over, og end ikke nævnet den med eet Ord, den samme har i sin Æsthetik
eller Poesiens Philosophi, hvor det samme historiske Hensyn bliver taget, forglemt
den nordiske Digtekunst. Dette er conseqvent. Thi har man slaaet en Streg over
den nordiske Mythologi, saa forbigaaer man passende den nordiske Poesi. Men den
samme Philosoph har optaget alle den nordiske Digtnings Potenser i Skildringen af
den romantiske Poesi“ (Grímur Thomsen 1846c: 96–97).