Són - 01.01.2012, Blaðsíða 109

Grátittlingurinn eina ferðina enn 109
fulltrúi fyrir (og Kristur), segir honum að snúast gegn boðum guðs
ef þau rekast á. Gerðir drengsins stjórnast á hinn bóginn af hinum
sanna anda kristindómsins, vegna þess m.a. að „hjartað gott skóp oss
drottinn“. Þess vegna er drengurinn rór í lokin þrátt fyrir fall sitt, og
sannfærður um að hann hafi breytt rétt þó svo hann hafi ekki reynst
fær um að fylgja dýrðardæmi Abrahams og hefði hiklaust óhlýðnast
guði ef boð hans hefði strítt gegn tilfinningu hjartans. Hann trúir því
að „andi guðs“ muni á sig anda!
Kvæðið um Grátittlinginn er … sprottið beint upp úr
guðfræðilegum, dogmatískum umræðum í samtíma Jónasar um
ólíkar túlkanir á boðskap Biblíunnar. Jónas teflir saman hinni eldri og
hefðbundnari túlkun, sem með vissri einföldun má kenna við bókstafs-
og játningar trú á Gamla testamentið, og svo þeim kristindómi sem
Kristur stendur fyrir í Nýja testamentinu. … Bernskuminningin frá
áttunda árinu hefur því snúist upp í þrauthugsað trúarlegt kennikvæði
þar sem skáldið ber saman ólíkar túlkanir á heilagri ritningu, sem
lærðir menn og guðfræðingar deildu um einmitt á þeim árum sem
Jónas yrkir kvæðið (1996:61–62).
Það er auðvelt að vera sammála Páli um að dýrðardæmi Abrahams
kemur dálítið hratt upp á lesandann. Sannast sagna kemur það eins
og þruma úr heiðskíru lofti. Sést það ágætlega ef menn sleppa 11. og
12. erindi kvæðisins: Af því verður engin brotalöm. Það er ekki heldur
neins staðar sagt í kvæðinu að Toppa og hrúturinn hafi þolað óveðrið
lakar en grátittlingurinn. Einmitt þess vegna verður hugsað mútuboð
guðsins álímingur sem fellur illa að sjálfri frásögninni.
Tíunda erindi kvæðisins lýkur með því að fuglinn er fundinn, í
þrettánda og fjórtánda erindi er honum bjargað og í fimmtánda erindi
birtast einhverjir þér og lögð áhersla á að vorið leiði farfuglana til
byggða vorra, þar sem við eigum væntanlega að taka á móti þeim með
gestrisni.
Sextánda og sautjánda erindi eru svo sér á parti og skáldið samsamar
sig grátittlingnum og biður auðmjúkt um guðs anda:
andi guðs á mig andi,
ugglaust mun eg þá huggast.
Þegar ungir sveitadrengir gerðust atvinnuskáld á miðöldum var það
ekki einasta til að lofa konunga, heldur einnig til að sýna hvað þeir
gætu og umfram allt standa á rétti sínum gegn valdinu, krjúpa vald-