Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2014, Qupperneq 24

Helgarblað 3.–6. október 201424 Fréttir Erlent
Kjúklingarnir
barðir til ólífis
Ófögur sjón blasti við
starfsmönnum kjúklingabús í
Fresno í Kaliforníu í Bandaríkj-
unum á dögunum þegar þeir
mættu til vinnu á dögunum.
Búið var að slátra hátt í þúsund
kjúklingum, en grunur leikur á
að golfkylfa hafi verið notuð við
verknaðinn.
Að því er Fox News greinir
frá virðist einhver eða einhverjir
óprúttnir aðilar hafa brotist inn á
kjúklingabúið þar sem þeir gengu
berserksgang og drápu varnar-
lausar skepnurnar. Hafa forsvars-
menn kjúklingabúsins heitið
hverjum þeim sem gefur upp-
lýsingar sem leiða til handtöku
þeirra seku fimm þúsund Banda-
ríkjadölum, jafnvirði rúmlega sex
hundruð þúsunda króna.
Kolsvört skýrsla
Sameinuðu
þjóðanna
IS, Íslamska ríkið, hefur staðið
fyrir yfirgengilegri hrinu brota á
mannréttindum fólks á tímabil-
inu frá 6. júlí til 10. september.
Þetta er mat Sameinuðu þjóð-
anna, sem byggir á skýrslu sem
samtökin létu vinna. Þar kem-
ur fram að glæpirnir flokk-
ist til stríðsglæpa
eða glæpa gegn
mannúð.
Það mat
birtist í skýrsl-
unni að írakskir
leiðtogar verði
að sameinast til
að öðlast aftur vald yfir þeim
svæðum sem IS ræður nú. Fram
kemur að írakskar öryggissveit-
ir, og stuðningsmenn þeirra, hafi
einnig á samviskunni ótal brot
gegn fólki. Skýrslan, sem unn-
in var sameiginlega af Unami,
hjálparsveit Sameinuðu þjóð-
anna í Afganistan, og mann-
réttindaskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna, byggir á nærri því 500
viðtölum. Þar segir að brotin
sem IS-liðar fremji beri einkenni
þess að vera skipulögð. Ráðist sé
skipulega gegn saklausum borg-
urum og innviðum samfélags-
ins. Aftökur, mannrán, nauðg-
anir og líkamsmeiðingar séu
daglegt brauð.
Nickolay Mladenov, fulltrúi
Sameinuðu þjóðanna í Írak, seg-
ir að það sem birtist í skýrslunni
sé hrollvekjandi. „Írakskir leið-
togar verða að sameinast með
það að markmiði að ná aftur
yfirráðum yfir svæðum sem IS
hefur hertekið og leiða félags-
legar, efnahagslegar og póli-
tískar umbætur.“
Á miðvikudag greindi Unami
frá því að í það minnsta 9.347
borgarar hafi verið drepnir á ár-
inu í Írak – og eftir liggi ríflega 17
þúsund sárir. Meira en helm-
ingur skaðans hafi verið unninn
eftir að IS tók yfir stór svæði í
norðurhluta landsins í júlí.
„Erfitt að horfa upp á
svona mikið mannfall“
n Jenny starfaði með ebólusjúklingum n Alþjóðasamfélagið þarf að bregðast við
Þ
að var talsvert ólíkt því að
starfa sem svæfingalækn-
ir í Ástralíu,“ segir ástralski
læknirinn Jenny Stedmon
sem starfað hefur undan-
farinn mánuð í Vestur-Afríku, nán-
ar tiltekið í Kanama í Síerra Leóne,
við baráttuna gegn ebólufaraldr-
inum. Ebóla er lífshættulegur
sjúkdómur sem nánast ómögu-
legt er að lækna og hann smitast
auðveldlega með líkams vessum
þeirra sem þegar eru orðnir alvar-
lega veikir. Hjálparstarfsmenn
á svæðum þar sem unnið er að
því að uppræta sjúkdóminn og
sinna þeim sem eru þegar smit-
aðir klæðast því íburðarmiklum
hlífðargöllum.
Vanmáttarkennd
„Við erum fyrst og fremst að sinna
fólkinu, en getum ekki læknað
það. Það sem við getum gert er að
vera til staðar fyrir fólkið, gefa því
meðul sem draga úr einkennun-
um og verkjalyf,“ segir Jenny Sted-
mon. Þessu fylgir mikil vanmáttar-
kennd, enda erfitt að fylgjast með
fólki deyja og fylgjast með gríðar-
legri fjölgun sjúklinga á sama tíma.
Vinna Stedmon fór fram í tjald-
búðum þar sem komið hafði verið
upp sjúkrarúmum. Flest sjúkrahús
eru þegar full af fólki og hafa engin
tök á því að takast á við vandann.
„Þetta er mjög mikið álag,“ segir
hún. Aðstæður eru slæmar og ör-
yggi á svæðinu er mjög ábótavant.
„Bara fjöldi þeirra sem hafa smit-
ast er ógnvænlegur, en spítalarnir
hafa ekki næg rúm og það þarf að
sinna öllum. Það eru allir að gera
sitt besta og sinna mikilvægum
verkefnum. Það er erfitt að horfa
upp á svona mikið mannfall.“
Sá stærsti í sögunni
Ebólufaraldurinn er sá stærsti í
sögunni, en ebólu varð fyrst vart
á áttunda áratug síðustu aldar. Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunin telur að
um 3.000 manns hafi látist og að um
6.500 séu smitaðir í Síerra Leóne,
Líberíu, Gíneu, Nígeríu og Senegal.
Líklega eru þó mun fleiri smitaðir
enda eru þessar tölur varlega áætl-
aðar. Telur stofnunin að jafnvel ein
og hálf milljón gæti verið smituð í
janúar á næsta ári.
Sóttkví
Stedmon er nú í Ástralíu en verður
næstu tvær vikurnar í hálfgerðri
sóttkví. Hún má fara frá heimili sínu
í verslanir og annað tilfallandi en
á að reyna að halda sig sem mest
frá öðru fólki. Hún má ekki eiga í
nánum samskiptum, taka í hend-
urnar á öðrum eða vera á mann-
mörgum stöðum. Stedmon er vön
hjálparstarfi. Hún starfar sem svæf-
ingalæknir á Redlands-spítalan-
um í Brisbane, en hefur starfað
mikið með Rauða krossinum með-
al annars í Austur-Tímor og Jemen.
„Heimurinn þarf að taka sér tak og
tryggja að við náum yfirhöndinni
í baráttunni við þennan sjúkdóm,“
segir Stedmon.
Hún bendir á að á svæðum þar
sem ebóla sé vandamál, séu fjöl-
margir aðrir hættulegir smitsjúk-
dómar algengir. Faraldrar sem
þessir leiði einnig til óróa á svæð-
unum sem mörg hver eru skil-
greind sem átakasvæði. „Ebóla
mun ekki hverfa á hverfa á næstu
tveimur mánuðum. Alþjóðasamfé-
lagið þarf að fara að taka til sinna
ráða og bjóða fram aðstoð sína.“
Hún segir að margir óttist að taka
þátt í hjálparstarfinu á svæðinu. Það
sé þó ástæðulaust. „Fólk er hrætt við
að smitast. Ég er sönnun þess að það
þarf ekki að gerast. Ég kom til baka,“
segir hún og segist telja að Vestur-
lönd séu talsvert betur til þess fallin
að takast á við útbreiðslu sjúkdóma
sem þessara og ná yfirhöndinni en
ríki Vestur-Afríku. n
Hvað er ebóla?
Snemma árs 2014 fór að bera á ebólu
í Vestur-Afríku, en fyrstu tilfellin
greindust í Gíneu. Hún barst fljótt til
Síerra Leóne og Líberíu og tilfellum
fjölgar nú hratt. Ebóla er veirusýking
sem veldur mjög alvarlegum veikindum.
Þau leiða til dauða í um sextíu prósent
tilfella. Byrjunareinkenni hennar
líkjast einkennum inflúensu og malaríu.
Meðgöngutími hennar er 2–21 dagur.
Ekki eru til samþykkt bóluefni eða lyf
við sjúkdómnum. Tilraunalyf hafa þó
verið notuð. Ebóluveiran er ekki mjög
smitandi. Hún smitast ekki með lofti
eða andardrætti fólks heldur með
líkamsvessum; blóði, svita, munnvatni
og þvagi. Þá getur smit orðið við kynmök
eða þegar fólk snæðir svokallað „bush
meat“ sem eru illa elduð eða hrá villidýr.
Þeir sem eru einkennalausir smita ekki,
og smithætta er lítil fyrstu þrjá dagana
í upphafi veikinda. Hætta á smiti til hins
almenna ferðamanns telst vera afar lítil
og eru það helst heilbrigðisstarfsmenn
sem starfa með þeim sem eru veikir
sem eru í hættu. Við jarðarfarir í löndum
Vestur-Evrópu ríkir víða sterk hefð fyrir
beinni snertingu við þann látna, sem
gefur möguleika á smiti. Lítil hætta er á
smiti á almenningsstöðum eins og opin-
berum stofnunum eða matsölustöðum.
Heimild: Landlæknisembættið
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
Ólík störf Stedmon er vön hjálparstarfi, en hún var í mánuð í Vestur-Afríku vegna
ebólufaraldursins. „Við erum fyrst
og fremst að sinna
fólkinu, en getum ekki
læknað það.
Meiri viðbúnaðar þörf
Mikilvægt er að alþjóðasam-
félagið bregðist hratt við
faraldrinum, en 1,5 milljón
manna gæti verið orðin
smituð í janúar.