Málfregnir - 01.10.1988, Blaðsíða 18

Málfregnir - 01.10.1988, Blaðsíða 18
Framfylgd laganna Ekki þarf lengi að skoða gildandi lög til þess að sjá að þeim er engan veginn hlýtt sem skyldi. Allnokkuð er um að gefin séu fleiri en tvö nöfn, einkum ef þriðja nafnið er viðurnefni eða með öðrum orðum „dul- búið“ ættarnafn, en þau verða þannig til að barn fær við nafngjöf ættarnafn sem annað nafn af tveimur eða þriðja nafn, t.d. Jón Breiðfjörð Guðmundsson eða Guðrún Breiðfjörð Guðmundsdóttir. Oft eru þetta börn kvenna sem bera ætt- arnöfn, en þau ganga aðeins áfram í karllegg. Sem dæmi má nefna að af 2224 drengjum, sem fengu nafn 1976, bera 75 ættarnafn sem annað eða þriðja nafn, en 33 af 2068 stúlkum. í ávarpi fellur síðan föðurnafnið oft niður vegna misskiln- ings. Sumir sleppa vísvitandi að kenna sig við föður og gefa börnum sínum sama viðurnafn og þeir bera sjálfir. Þannig verður til nýtt ættarnafn andstætt lögum. Skiptar skoðanir eru um það hvað sé rétt að lögum íslenskrar tungu og mér vitanlega hefur aldrei verið skilgreint eftir hverju skuli farið þegar ákveða á hvort eiginnafn sé lagalega „rétt“. Pað verður því mat þeirra sem gefa nafn eða skrá það hvort það sé rétt eða ekki. Prestar ganga mjög misjafnlega eftir því að lögunum sé fylgt. Ef foreldrar mæta mótspyrnu hjá einum presti, ná þeir oftast fram vilja sínum hjá öðrum. Þannig eru óæskileg nöfn látin viðgang- ast meira eða minna átölulaust. Margir prestar eru óánægðir með ástand mála, og á kirkjuþingi árið 1986 var samþykkt tillaga til þingsályktunar um endur- skoðun á lögum um mannanöfn. í grein- argerð segir m.a.: Mannanöfn hafa breyst mikið, eldri nöfn horfið og ný komið í staðinn. Sum hinna nýju nafna orka mjög tvímælis, eru jafnvel afkára- leg og geta orðið þeim, sem þau bera, til ama. Nafnið er hluti af persónu hvers einstaklings. Persónu- og tilfinningatengsl hvers manns við nafn sitt eru náin og sterk. Því ber að vanda mjög til nafngjafa. Ljóst er, að á því er nokkur misbrestur. Aðhald er lítið í þessum efnum og samræmdar reglur nánast engar. Kirkjuþingið ályktaði að beina þeim til- mælum til menntamálaráðherra að hann beitti sér fyrir endurskoðun á lögum um mannanöfn. Ef ágreiningur rís milli prests eða Hagstofunnar annars vegar og foreldra hins vegar, á heimspekideild Háskóla íslands að skera úr um hvort nafnið sam- ræmist lögum íslenskrar tungu. Þegar lögin frá 1925 voru samþykkt, höfðu aðeins prófessorar í heimspekideild atkvæðisrétt, og þeir voru þrír: Ágúst H. Bjarnason, Páll Eggert Ólason og Sig- urður Nordal. í dósentsstöðum sátu Alexander Jóhannesson og Bjarni Jóns- son frá Vogi. Nú hafa um 50 manns atkvæðisrétt í heimspekideild, kennarar og stúdentar, en ágreiningsmál vegna mannanafna eru afgreidd í deildarráði. Þar hafa 9 atkvæðisrétt, 7 kennarar og 2 stúdentar. Deildarráð svarar þeim fyrir- spurnum, sem berast, beint til prests eða foreldra, en engar reglur eru um hvernig prestum eða Hagstofu skuli greint frá niðurstöðum deildarráðs. Skrá sú, sem tekið er fram í lögunum að gefin skuli út um mannanöfn sem bönnuð skuli samkvæmt lögum, hefur aldrei verið samin, enda er líklega óger- legt að semja slíka skrá. Nafngiftir eru mörgum mjög viðkvæmt mál, og tilfinn- ingar og fjölskyldubönd vega þar þyngra en rök málfræðinga um íslenskt mál- kerfi, orðmyndun, hljóðkerfi og beyg- ingar. Hugsanlegt væri hins vegar að gefa út skrá yfir eiginnöfn, sem flestir gætu orðið sammála um að væru góð og gild íslensk nöfn, og gæti slík skrá orðið foreldrum til hjálpar við val á nafni á barn sitt og prestum og öðrum, er skrá þurfa nöfn, stuðningur í þeirri viðleitni að viðhalda íslenskum nafngiftum. Norðmenn fóru þá leið árið 1970 að semja skrá bæði um leyfð og bönnuð nöfn (Rundskriv fra Justis- og politi- 18

x

Málfregnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Málfregnir
https://timarit.is/publication/1146

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.