Málfregnir - 01.12.1990, Blaðsíða 2

Háskóli íslands
vill íslensk fræðiorð
Á fundi í háskólaráði 25. október sl.
voru samþykktar tvær ályktanir sem sæta
tíðindum í sögu íslenskrar málræktar og
Háskólans sjálfs. Fyrri samþykktin er á
þessa leið:
Háskólaráð beinir þeim eindregnu tilmælum
til allra háskóladeilda að þær vinni skipulega
að því að til verði íslenskt íðorðasafn á
kennslusviði deildarinnar. Líta skal á vinnu
við íðorðagerð sem sjálfsagðan þátt í fræða-
starfi kennara og sérfræðinga í Háskóla ís-
lands.
Þessum tilmælum var svo fylgt eftir með
annarri samþykkt á sama fundi, þar sem
vikið er að framkvæmdinni. Sú sam-
þykkt er sem hér segir:
Háskólaráð mælir með eftirfarandi vinnutil-
högun við íslenskt íðorðastarf á fræðasviðum
háskóladeilda. Markmiðið með slíku starfi er
að auðga íslenska tungu að fræðiorðum til
þess að unnt verði að ræða og rita um vísindi
og tækni á íslensku.
1. Hver háskóladeild skipar starfshóp um
skipulagningu íðorðastarfs.
2. Starfshópurinn kynnir sér vinnulag við íð-
orðagerð, skilgreinir umfang verksins,
þ.e. fjölda hugtaka, og gerir tillögu til
deildar um skipan orðanefnda sem funda
reglulega.
3. Verkefni orðanefnda er að skilgreina og
þýða hugtök og að mynda nýyrði. Við ný-
yrðasmíði skulu orðanefndir njóta aðstoð-
ar sérfræðinga frá íslenskri málstöð.
Þessar samþykktir eiga sér aðdraganda
sem má að nokkru leyti rekja til stofnun-
ar Rannsóknarsjóðs Háskóla íslands og
viðbragða við styrkveitingum hans.
Fljótlega eftir að sjóðurinn var myndað-
ur (1982) og farið var að veita styrki úr
honum tóku að berast umsóknir frá há-
skólakennurum sem fengust við íðorða-
störf. í því felst m.a. að skilgreina fræði-
leg hugtök og finna þeim íslensk heiti
sem fyrir eru eða mynda ný og safna slík-
um fræðiheitum (íðorðum) saman til út-
gáfu. Innan stjórnar sjóðsins og meðal
háskólakennara yfirleitt voru skiptar
skoðanir um það hvort þessi viðfangsefni
gætu talist rannsóknarverkefni. Eigi að
síður voru nokkrir styrkir veittir til íð-
orðastarfa, en 1988 tilkynnti stjórn
Rannsóknarsjóðs í bréfum til umsækj-
enda að hún teldi orka tvímælis að verk-
efni af þessu tagi féllu undir hann. Síðan
tók fyrir styrkveitingar til þessara verk-
efna. Samt sem áður munu flestir eða
allir hafa talið þau þörf og góðra gjalda
verð.
Vorið 1983 hafði komið fram sú hug-
mynd í Islenskri málnefnd að stofna sér-
stakan málræktarsjóð til styrktar mál-
ræktinni í landinu, ekki síst íðorðastarf-
inu. Hún var fyrst kynnt opinberlega
1985. Hugmyndin um málræktarsjóð
stóð ekki í neinu sambandi við starfsemi
eða viðbrögð Rannsóknarsjóðs Háskól-
ans, enda fór Rannsóknarsjóðs ekki að
gæta á þessum vettvangi fyrr en síðar.
Hins vegar hafði hún áhrif á afstöðu
hans 1988. Innan Háskólans voru þá
uppi raddir um að stofna sérstakan mál-
ræktarsjóð á hans vegum og koma
þannig til móts við háskólakennara sem
fengu synjun Rannsóknarsjóðs.
Einn helsti áhugamaður um íðorða-
störf hér á landi síðustu 10 árin er Einar
2