Málfregnir - 01.12.1990, Síða 22

föðurnafn 1925, *1990
föðurnafn (ættarnafn)
föðurnafn og ættarnafn
föðurnafn eða ættarnafn 1913, *1955, *1971
(föðurnafn) ættarnafn
ættarnafn
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Við val á milli kosta ber einkum að hafa
þrennt í huga: a) varðveislu þjóðlegra
erfða, b) aðgreiningarhlutverk manna-
nafna, c) hvað er raunhæft. - Loks mætti
minna á mannanafnalöggjöf annarra
norrænna þjóða, á hvern hátt þar er
komið til móts við íslendinga sem til
þeirra sækja.
Um fyrsta atriðið (a) getur varla verið
ágreiningur. Væntanlega telur löggjafinn
sér skylt að hafa í hávegum þá nafnsiði
sem fylgt hafa þjóðinni frá upphafi og
tryggja þeim þá vernd sem skynsamleg
löggjöf getur veitt. íslendingar halda nú
einir þjóða góðri tryggð við þann forna
sið að kenna sig við föður eða móður, og
fyrir vikið er hann eitt af þjóðarein-
kennum þeirra.
Fram hjá öðru atriðinu (b) verður
ekki gengið heldur því að þar er um að
ræða meginhlutverk mannanafna, þ.e.
að greina einn mann frá öðrum.
Þriðja atriðið (c) er ekki annað en það
sem gildir um alla löggjöf, þ.e. að reyna
ekki að koma því í lög sem ætla má að
verði virt að vettugi eða ekki unnt að
framfylgja.
Eflaust verður að hafa allt þetta hug-
fast í senn, en ísíensk málnefnd telur að
síst megi slá af kröfunni um varðveislu
þjóðlegra verðmæta. Minna geri til þó
að hinni næstu sé ekki haldið til streitu,
og hina þriðju má ekki mikla fyrir sér.
Um einstakar leiðir, sem upp eru taldar
hér á undan, skal farið nokkrum orðum.
Þeir þrír kostir (3., 5. og 6.), sem gera
ráð fyrir skyldubundnu ættarnafni, hafa
einna síst komið til álita (sjá þó fyrr-
nefnda grein Guðmundar Kambans í
Skírni 1908). Málnefndin hyggur að þeir
séu allir óraunhæfir, og verða þeir ekki
ræddir frekar hér.
Af þeim þremur, sem þá eru eftir, hef-
ir athyglin nær eingöngu beinst að 1. og
4. leið. Ártölin lengst til hægri gefa
vísbendingu um afstöðuna í lögum og
lagafrumvörpum. (Um það atriði verður
þó að hafa fyrirvara vegna mismununar-
ákvæða.) En öðrum kostinum (2.) hefir
verið lítill gaumur gefinn (sjá þó sérálit
Þorsteins Þorsteinssonar í Alþt. 1955 A,
bls. 438).
Bestu kostirnir
Þrír fyrstu kostirnir eiga það sameigin-
legt að lögvernda föðurnafnasiðinn.
Fjórði kosturinn gerir það ekki, og þriðji
kostur hefir þann annmarka, sem fyrr
var nefndur, að lögbinda líka ættarnöfn,
en það telur málnefndin óraunhæft.
Föðurnafnasiðurinn styðst ekki aðeins
við þau rök að vera þjóðlegur. Ef hann
yrði lögfestur myndi sú lagasetning veita
aðhald við feðrun barna svo að feður
gætu síður skotið sér undan ábyrgð. Þess
vegna telur málnefndin að nú eigi að
beina athyglinni að 1. og 2. kosti, og skal
því farið nokkrum orðum um þá sérstak-
lega.
Fyrsti kosturinn (1.) er sá sem nú er í
lögum og lagður er til í frumvarpinu. Að
vísu er þar ekki fullnægt þeim skilyrðum
um aðlögun og jafnrétti sem nefnd voru
hér á undan, en á móti kemur að þessi
kostur tryggir að líkindum best framtíð
hins þjóðlega nafngiftarsiðar. Til greina
kæmi að endurskoða frumvarpið með
hliðsjón af jafnréttissjónarmiðinu, t.d.
þannig að ættarnöfn yrðu algerlega
bönnuð frá einhverjum tilteknum tíma.
22