Málfregnir - 01.12.1990, Blaðsíða 16

I. Ákvæði um eiginnöfn
Mannanafnaskrá
Ákvæði um samningu mannanafnaskrár
er þarfasta og brýnasta nýmæli þessa
frumvarps. Það er sótt í stjórnarfrum-
varpið 1971 og þangað komið úr frum-
varpinu 1955 eins og fleira. Illt er til þess
að vita að stofnun mannanafnaskrár
skuli nú hafa tafist í 35 ár vegna ágrein-
ings um ættarnöfn. Þessi tvö mál mega
heita óháð hvort öðru. Þörfin fyrir eigin-
nafnaskrána er svo brýn að vel kæmi til
greina að setja um hana sérstök lög. Það
er a.m.k. betra en bíða endalaust eftir
samkomulagi um afstöðu til ættarnafna.
Alþingi ætti að hyggja vandlega að
þessu, áður en það gefst upp við
frumvarpið í heild sinni, og gera það að
metnaðarmáli að stofna mannanafna-
skrá með löggjöf áður en þingtími er úti
í vor, hvað sem ættarnöfnum líður.
Af athugasemdum við frumvarpið má
sjá hvílíkt þarfaþing mannanafnaskráin
er. Hún er undirstaða þess að unnt sé að
varðveita og rækta íslenskan manna-
nafnaforða af skynsamlegu viti og ná
góðu valdi á skráningu nafna í þjóðskrá.
Hér er verið að tala um skrá yfir eig-
innöfn. Sum nöfn eru til í mörgum til-
brigðum (t.d. Theodór, Theódor, Theó-
dór, Teódór o.s.frv.) til mikils baga fyrir
nafnbera í samskiptum þeirra við fólk og
stofnanir og til mæðu fyrir alla sem starfa
við þjóðskrá og aðra opinbera skráningu
nafna. Mannanafnaskrá ætti, þegar frá
líður, að stuðla að samræmingu og festu
í rithætti eiginnafna.
Þetta leiðir hugann að öðru atriði, sem
ekki er minnst á í þessu frumvarpi. Það
er beyging mannanafna. Hún hefir
reynst mörgum erfið þraut, og í því efni
eru líka ýmis tilbrigði á ferðinni. Því
kemur mjög til álita að segja til um beyg-
ingu hvers nafns á hinni opinberu
mannanafnaskrá. Oft er leitað til ís-
lenskrar málstöðvar og spurst fyrir um
beygingu nafna. Telja má víst að margir
yrðu fegnir ef til væri opinber skrá sem
út yrði gefin reglulega og svaraði slíkum
spurningum. Sú ráðstöfun myndi stuðla
að festu og eyða óvissu.
Samkvæmt 2. gr. frumvarpsins ber að
gera ótvíræðan greinarmun á karlmanns-
nafni og kvenmannsnafni, og er gott eitt
um það að segja. En fyrir gæti komið að
karlmannsnafn og kvenmannsnafn væru
nákvæmlega eins í nefnifalli (sbr. nafnið
Auðr í fornu máli), en auðvitað mismun-
andi í beygingu. Bæði nöfnin ættu því að
vera leyfileg (ef þau standast aðrar kröf-
ur), en beygingu væri gott að hafa með á
skránni.
Mannanafnanefnd
Frumvarpið gerir ráð fyrir því að stofnuð
verði sérstök mannanafnanefnd til þess
m.a. að semja hina nauðsynlegu manna-
nafnaskrá, og er III. kafli þess um hana.
Þessi hugmynd er líka tekin úr stjórnar-
frumvarpinu 1971 og þangað komin úr
frumvarpinu 1955, en ákvæði um tilnefn-
ingu varamanna var þá bætt við. Hún er
því komin til ára sinna, og margt hefir
breyst síðan 1955.
I 4. gr. gildandi laga nr. 54/1925 er svo
á kveðið að ágreiningi, sem rísa kann um
skírnar- eða eiginnafn, skuli skjóta til
heimspekideildar Háskólans. Þetta var
eðlilegt á þeim tíma. Háskóli íslands var
aðeins 14 ára þegar lögin voru sett. Pró-
fessorar heimspekideildar höfðu þá einir
atkvæðisrétt í deildinni, og þeir voru
þrír, allir ágætir íslenskumenn: Ágúst H.
Bjarnason, Páll Eggert Ólason og Sig-
urður Nordal.
Þrjátíu árum síðar hafði heimspeki-
deild Háskólans enn á að skipa ágætum
16