Bændablaðið - 05.06.2014, Side 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 5. júní 2014
Utan úr heimi
Fastar akstursleiðir um túnin
– Sænskir vísindamenn hafa nú sýnt fram á ótvíræða kosti þess til þess að ná aukinni uppskeru af spildum með smárablöndum
Notkun á föstum akstursleiðum um
kornakra er vel þekkt fyrirbæri, til
þess að bæla og hefta sem minnst
vöxt planta þegar verið er að vinna
á ökrunum s.s. við áburðargjöf,
úðun, vökvun og fleira. Til þessa
hefur hins vegar ekki tíðkast að
notast við fastar akstursleiðir
um tún en sænskir vísindamenn
hafa nú sýnt fram á ótvíræða
kosti þess, sér í lagi til þess að ná
aukinni uppskeru af spildum með
smárablöndum en með því að aka
alltaf í sömu sporunum um túnin
má auka uppskeru þeirra bæði
mælt í kílóum og gæðum.
Þjöppun óæskileg
Smári og aðrar skyldar belgjurtir eru
mikilvæg uppspretta próteins í fóðri
búfjár en gallinn við belgjurtirnar er
vissulega skammur líftími sé meðferð
þeirra ekki þeim mun betri. Í Svíþjóð
er þjöppun túna nokkuð sem hefur
verið horft sérstaklega til, með líftíma
smára í huga, enda hefur þjöppun
veruleg áhrif á rótarvöxt smárans og
þar með á uppskeruna. Langtímaáhrif
þjöppunar, s.s. akstur um tún, getur
leitt til þess að smárinn hopar að
fullu og hverfur. En það er ekki
bara smárinn sem getur hopað við
þjöppun, það sama gildir um margar
aðrar plöntur þannig að því minni
sem heildar þjöppun jarðvegsins
er, því betra. Reyndin er sú að sé
ekki hugsað sérstaklega um þennan
þátt geta ólíkar akstursleiðir legið
um allt að 80% spildanna en með
stöðluðum akstursleiðum má draga
þessa yfirferð niður í 10-15%!
Hvað er til ráða?
Ætli maður að gera sitt besta til þess
að aka í sömu hjólförunum aftur
og aftur þarf þó meiri tækni en að
nota helstu kennileiti í landslaginu.
Með því að nýta sér GPS-tæknina
er hins vegar hægt að ná afar langt
og ef dráttarvélin er jafnframt búin
sjálfstýribúnaði verður vart komist
lengra í nákvæmninni. Hefðbundið
GPS kerfi er þó ekki nógu nákvæmt
til þess að stjórna dráttarvél með og
því notast flest stýrikerfi dráttarvéla
við svokallað RTK (Real Time
Kinematic) kerfi en það, í tengslum
við GPS kerfið, gefur mun meiri
nákvæmni við stýringu og allt niður
í +/- 2 sentímetra!
Í dag eru allar nýjar dráttarvélar
fáanlegar með sjálfstýribúnaði og
auk þess eru á markaðinum nokkrir
aðilar sem selja slíkan búnað í
eldri vélar en samkvæmt talningu
vélaráðgjafa, hjá Þekkingarsetri
landbúnaðarins í Danmörku, þá eru
í það minnsta tólf framleiðendur á
markaðnum í dag með búnað sem
hægt er að setja í dráttarvélar og gera
þær sjálfkeyrandi.
CTF (Controlled Traffic Farming)
Til þess að ná bestum árangri með
fastar akstursleiðir þarf að notast
við sk. CTF-kerfi til að nýta spildur
sem best og lágmarka óþarfa umferð
um þær. Kerfið byggir á því að öll
tæki séu af staðlaðri stærð eða fast
hlutfall af mestri vinnslubreidd tækis
svo alltaf megi sömu akstursleiðirnar
um túnin. Fyrir vikið verður vissulega
mikil þjöppun akstursleiðanna, sem
aftur getur leitt til þess að gera þurfi
ráðstafanir vegna þess að þær vaðast
upp. Á móti kemur að um aðra hluta
túnanna er þá í raun aldrei ekið!
Samstilling vinnslubreiddar
Hægt er að velja ólíkar aðferðir
við skipulag akstursleiða en oftast
hlaupa þessar stærðir á fjórum
metrum, þ.e. bil á milli leiða eru 4,
8 eða 12 metrar en því breiðara sem
bilið er – þeim mun minna verður
heildarálagið á spilduna. Þegar
þetta er sett upp er alltaf miðað
við það tæki sem er með minnsta
vinnslubreidd og svo margfeldi af
þeirri breidd. Oftar en ekki er það
sáðvélabreidd sem ræður þessari
stærð erlendis en væntanlega er
það sláttubreiddin sem oftar en ekki
ræður þessu hér á landi. Þó svo að
12 metra vinnslusvæði sé mikið
notað erlendis þá eru oft notast við
aðrar staðlaðar breiddir svo sem
9; 10,67 eða 13,5 metra. Þetta fer
allt eftir því hvaða tæki eru oftast
í notkun á viðkomandi búi. Hér á
landi er líklegt að miða megi við 9
metra í mörgum tilvikum.
Samstilling hjólabils
Eitt er að koma sér upp vélaflota
sem er með staðlaða vinnslubreidd
og/eða margfeldi af vinnslubreidd
minnsta tækis. Hitt er svo að tækin
hafi svipað hjólabil. Í dag er þar
afar mikill fjölbreytileiki en oft
hentar 2ja metra bil, mælt úr miðju
hjóli í mitt hjól, sem einskonar
meðalbreidd. Það getur þó þýtt að
í einhverjum tilvikum þarf hreinlega
að breyta hjólabili tækis, en í dag
fæst margskonar aukabúnaður til
þess fyrir flest tæki sem seld eru
bændum einmitt í þessum tilgangi.
Skipulagning leiða
Að síðustu þurfa svo spildurnar
vissulega að henta fyrir notkun á
CTF kerfi en sé bil á milli skurða
t.d. hugsað í upphafi með staðlaða
vinnslubreidd í huga, er auðveldara
að koma þessu kerfi í notkun.
Oftast skipuleggja bændur kerfið
sitt þannig að notast bæði við fastar
leiðir og svo leiðir mitt á milli fyrir
minni vinnslubreiddir. Þannig er
oftast ekið eftir hinum föstu leiðum
en svo einstaka sinnum farið eftir
öðrum leiðum.
Reynslan frá Svíþjóð
Líkt og hér að framan hefur komið
fram hafa fastar leiðir fyrst og fremst
verið notaðar við kornrækt en nú í
seinni tíð, með sífellt breikkandi
vinnslubreidd landbúnaðartækja,
hafa augu bænda opnast fyrir
mögulegum kostum þess að vera
einnig með fastar akstursleiðir
í hefðbundinni grasframleiðslu.
Sænskir vísindamenn hafa einmitt
verið að skoða þetta náið og sl. ár kom
út skýrsla í Svíþjóð [Kontrollerad
trafik (CTF)] sem byggir á viðtölum
við fjóra bændur sem hafa tileinkað
sér notkun á CTF en allir eru með
sjálfstýribúnað í vélum sínum.
Í stuttu máli sagt voru þeir
einhuga um mikilvægi þess að
nýta sjálfvirkni við stjórn tækjanna
og voru ánægðir með virknina. Þá
töldu þeir allir að með stækkandi
tækjum, og sér í lagi þyngri tækjum,
þá væri orðið nauðsynlegt fyrir alla
bændur að huga að því að draga
úr álagi á spildurnar og þar með
jarðvegsþjöppunina sem hin mikla
umferð veldur.
Snorri Sigurðsson
sns@vfl.dk
Nautgriparæktarsviði
Þekkingarsetri landbúnaðarins
í Danmörku
Fjarstýrðu tækin eru alltaf að verða stærri og stærri.
GPS-sjálfstýribúnaður í dráttarvél.
GPS-hjólbörur. Sjálfstýribúnaður við stýrishjól.
Stjórntölva fyrir sjálfstýringu.
För eftir vélar og tæki á túni.