Bændablaðið - 19.06.2014, Síða 12

12 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. júní 2014
Fréttir
Margt heillandi í ræktun og atferli býflugna:
Blómin ákvarða hunangsbragðið
Mikill uppgangur er í býflugna-
rækt á Íslandi. Á síðustu fjórum
árum hefur orðið mikil fjölgun í
Býflugnaræktafélag Íslands (Bý),
en upphafið er hægt að rekja til þess
þegar Egill Rafn Sigurgeirsson,
formaður félagsins, flutti heim frá
Svíþjóð þar sem hann hafði komist
í kynni við býflugnarækt.
„Ég bjó í ellefu ár í Svíþjóð við
nám og störf og þar kynntist ég
býflugnarækt. Einn yfirlæknirinn á
deildinni minni sagði mér frá því að
hann væri með býflugur og hann hefði
fengið svo ofboðslega mikið hunang úr
búinu sínu – um 80 kíló. Ég hugsaði
mér auðvitað gott til glóðarinnar, las
eitthvert lítið hefti um býflugnarækt
og ætlaði mér svo að fara að græða
pening á þessu. Ég er að upplagi dálítill
dellukall, þannig að um leið og ég fór
af stað í þessari ræktun var ég orðinn
alveg heillaður. Ég hef aldrei grætt neitt
á þessu nema bara þá miklu ánægju
sem ég fæ út úr þessu. Bæði eru
flugurnar og þessi bú mjög heillandi og
svo er hunangið mjög merkilegt líka.“
Árlega 20-30 á námskeiðum
Ég byrjaði sumsé árið 1988, keypti
sveitabæ og hóf ræktunina þar. Fyrsta
sumarið var ég með eitt bú en var með
mest 13 bú. Ég kom svo heim 1998 með
fimm bú og hélt býræktarnámskeið um
veturinn árið eftir á vegum Mímis. Á
það mættu átta manns og í kjölfarið var
Bý stofnað. Síðan varð hæg fjölgun
þangað til fyrir fjórum árum að mikil
sprenging varð í áhuga – og á þeim
tíma hef ég verið með milli 20 og 30
manns árlega á námskeiðum. Í sumar
er útlit fyrir að félagar verði orðnir 100
talsins.“
Sjö tímar á ári – að lágmarki
En hversu mikið mál er það að vera
með býflugur? Egill segir að vanalega
sé talað um að það fari um sjö
klukkustundir á ári í að hugsa um eitt
býflugnabú. „Við eyðum samt miklu
meiri tíma í þetta – því þetta er svo
gaman! En ætli menn komist ekki upp
með að eyða ekki meiri tíma ef þeir
gera bara það allra nauðsynlegasta. Á
sumrin þarf að kíkja í búin einu sinni í
viku til að vera viss um að búin svermi
ekki – en þá skiptir búið sér og býr
til nýja drottningu. Þetta gerist ef það
er orðið of þröngt um þær í búinu.
Drottning verður þannig til að einu eggi
er verpt í hólf sem er stærra en önnur
– svokallað drottningarhólf – og það
egg er eins og önnur egg, getur orðið
annaðhvort vinnufluga eða drottning.
Svo mata vinnuþernurnar lirfuna á
svokölluðu drottningarhunangi – sem
er reyndar ekki hunang heldur fóðursafi
sem myndast í munnkirtlum. Það
má segja að þessi safi sé eins konar
„sterabúst“ – þannig að þessar flugur
þroska með sér líkamsbyggingu til að
verpa eggjum og verða drottningar.“
Egill segir að stofnkostnaðurinn
við að hefja býflugnarækt með eitt
bú sé í kringum 200 þúsund – með
nauðsynlegum útbúnaði inniföldum.
Blómategundirnar ákvarða bragðið
Hunang hefur um aldir þótt eitthvert
hið mesta hnossgæti sem náttúran gefur
af sér – og það var fyrsta sætuefnið sem
mannkynið komst í kynni við. „Bragðið
af hunanginu stýrist af því hvaða
blómategundir býflugurnar sækja í. Hjá
sumum býræktendum er mjög mikil
sérhæfing og við þekkjum til dæmis
akasíuhunang og rósmarínhunang.
Það sem er talið vera eitt það besta og
fínasta í Evrópu er beitilyngshunang.
Við eigum nú aldeilis nóg af því hér á
landi og það er alveg mögulegt að færa
flugurnar til eftir gróðuraðstæðum á
hverjum stað. Það er hins vegar ekki
alveg auðvelt að nýta sér beitilyngið
og það gefur ekki af sér öll ár, því
það þurfa að vera kjöraðstæður á
svæðinu; rétt hitastig, visst rakastig
og svo auðvitað gott veður þegar það
blómstrar. Hvítsmárinn er líklegast
gjöfulasta blómið í okkar flóru, því
bæði blómstrar hann lengi og mikið.
Túnfífillinn er mjög mikilvægur
líka – og það er rétt að taka fram
að það er bannað að eitra fyrir
honum. Allar víðitegundir eru líka
góðar – sérstaklega á fyrstu vikum
sumarsins.“ Til marks um það hvað
íslenska íslenska flóran er notadrjúg
segir Egill að hann hafi mest fengið um
60 kíló af hunangi frá einu búi. Hann
segir íslenska hunangið afar bragðgott,
en það sé að ýmsu leyti ólíkt því sem
þekkist í heitari löndum.
Heillandi atferli býflugna
Að sögn Egils er margt heillandi í
atferli flugnanna. „Það fékk einn
nóbelsverðlaun fyrir rannsóknir á
svokölluðum býflugnadansi. Strax
á morgnana fara ákveðnar flugur
í leitarflug, sem getur spannað
marga kílómetra, til að finna bestu
blómasvæðin þann morguninn. Þær
fljúga svo til baka í búið og gefa hinum
flugunum til kynna – með þessum
dansi sínum og bragðprufum – hvert
þær eigi að fljúga. Þessi dans gefur til
kynna hver vegalengdin sé og í hvaða
átt frá sólu stefnan sé. Það má svo vel
vera að það sé eitthvað fleira sem þær
gefa upp í dansinum sem við vitum
ekki um.
Við þurfum að vera með svona
1.000 bú í landinu til að vera sjálfum
okkur algjörlega næg með býflugur
og drottningar – og við stefnum á það.
Mikilvægur liður í því að við náum
því markmiði er innflutningurinn sem
við stöndum í núna í júní. Þá ætlum
við að flytja inn frá Álandseyjum 120
býflugnapakka og 30 drottningar að
auki. Þá verðum við komin með yfir
200 bú alls í landinu. Ástæðan fyrir því
að við förum í þennan innflutning núna
– og freistum þess að verða sjálfbær
í okkar býrækt á Íslandi – er að nú
er bara tímaspurning hvenær einhver
asnast til að flytja óvart með sér bú
til Álandseyja sem er sýkt af þessum
illskæða varroa-maur. Hann myndi
þá smita allan stofninn þar, en að því
er ég best veit eru nú Álandseyjar og
Ísland einu býræktarlöndin þar sem
þessa óværu er ekki að finna. Við
höfum sótt okkar stofn til Álandseyja
á undanförnum árum og hann hefur
reynst okkur mjög vel. Þetta er stofn
– ræktaður fram af enskum munki
um miðja síðustu öld – sem hefur þá
eiginleika að gefa vel af sér af hunangi,
með mikla mótstöðu gegn sjúkdómum
og lifir vel af yfir vetrartímann. Þá
er líka kostur að flugurnar eru ekki
árásargjarnar, eins og aðrar tegundir
hafa verið sem við höfum fengið frá
Norðurlöndunum.“
/smh
Mynd / smh
Guðni Ágústsson, framkvæmdastjóri SAM:
Nautsskrokkurinn á milljón?
Á R A
SWEP varmaskiptar í
öllum stærðum á
frábæru verði.
Hægt að fá þá með
eða án einangrunar.
Grundfos UPS
hringrásadælur
25/60 og 32/80
á lager.
Hitatúpur með
hringrásadælu,
veðurstýringu og
þenslukeri.
Sjálfvirk loft og
lágspennuvörn tryggir
endingu.
3 ára ábyrgð
Hafðu samband og við reiknum út
fyrir þig mögulegan orkusparnað þér
að kostnaðarlausu.
Höldum kynningar fyrir sveitafélög,
sumarbústaðarfélög og aðra sem
þess óska.
Smjörið og rjóminn, skyrið og
mjólkin seljast sem aldrei fyrr.
Enda koma nú læknavísindin fram
og segja smjörið hollustuvöru
og mæla með því. Bændur hafa
ekki undan að mjólka sínar
kýr og Mjólkursamsalan heitir
fullu afurðastöðvaverði á alla
umframmjólk. Aldrei hefur verið
framleidd jafn mikil mjólk og nú
þannig að kýrin svarar kalli og
bændur kunna til verka. Við vitum
loksins að það er sykurinn og hvíta
hveitið sem hefur hlaðið þessa þjóð
þyrnum (tonnum), áhyggjurnar
snúa ekki síst að ungri kynslóð sem
verður að endurskoða mataræði
sitt og gosþamb. „Maður er það
sem maður borðar,“ sagði gamla
fólkið og svo ber að hreyfa sig bæði
í gönguferðum og World-Class
og okkar frábæru sundlaugum.
Eitt verða þó kúabændur að
muna og það er að standa saman.
skilað þeim betri stöðu en oft var
á offramleiðsluárunum. Áður en
varir verður birgðastaðan komin
í jafnvægi og umframmjólkin
ekki greidd á fullu verði. Nýjan
búvörusamning ber því að gera
innan tíðar bæði í mjólk og kjöti þar
sem umgjörðin verður áfram bæði
bændum og neytendum hagstæð.
Nautsskrokkurinn á milljón?
Nú er vöntun á íslensku nautakjöti,
bændur anna ekki eftirspurninni
sem ekki er gott. Í fyrsta lagi er
verðlag á nautakjöti til bóndans
of lágt. Búvörusamningurinn frá
2004 markaði þessari grein of
lítinn stuðning þótt gripagreiðslur
komi aðeins til hjálpar. Allt of fáir
bændur hafa veðjað á nautabúskap
sem aðalbúgrein, nautið hefur verið
aukabúgrein og að mörgu leyti
hornreka í íslenskum landbúnaði.
Nautabúskapur hlýtur að vera
mjög skemmtilegur að segja geri
nautið í blóðið sitt, verðið er of
lágt miðað við tilkostnaðinn. Það
var bara „fallegt á Hvítárvöllum
þegar vel veiddist“, þannig er nú
bændur hér ekki síst nautabændur,
voru það kálfsskinnin sem
sagnaþjóðin þurfti í handritin?
Með fjölgun ferðamanna vex
krafan um nautakjöt sem er sá
hátíðarmatur sem margir ferðamenn
vilja á diskinn sinn. Þeir eru ekki
eins vanir lambakjöti eins og við.
Og óvíða er lambakjöt af þeim
villibráð í heimi eftir sumarlanga
göngu lambsins í frelsi fjallanna.
Nú spyr ég íslenska bændur stórrar
spurningar. Er ekki jafn mikill og
kannski enn stærri möguleiki að
framleiða hér úrvalsnautakjöt
til heimabrúks og útflutnings
ekkert síður en lambakjöt? Er
möguleiki að hér verði nokkur
hundruð nautabændur sem sinna
nautakjötsframleiðslu svona með
sama hætti og japanskir bændur?
Mér er sagt að í verksmiðjunum
í Bandaríkjunum selji bóndinn
nautsskrokkinn á 18 hundruð
dollara meðan japanskur bóndi
selur dekrað og bjóralið nautið á
9 þúsund dollara skrokkinn. Já,
íslenska nautið leggi sig á eina
milljón gripurinn, eins og það
japanska? Haukur Hjaltason,
bissnessmaður og nautabóndi,
taldi fyrir 30 árum að tvö til
þrjú hundruð bændur gætu haft
af slíkri starfsemi lífsbrauð
sitt. Þá bjó hann í Austurkoti í
Sandvíkurhreppi.
Hundurinn Hunter
Alveg eru þeir dæmalausir aular
við höfuðdyr Íslands í Keflavík að
missa hunda úr búrum sínum inn
í landið. Lögreglunni og MAST
ber að taka harkalega á þessum
afglöpum sem þarna eru framin.
Þeim getur fylgt sú alvarlega
staðreynd að sjúkdómar, þar á
meðal hundaæði, gæti borist til
landsins.