Bændablaðið - 19.06.2014, Side 26

26 Bændablaðið | Fimmtudagur 19. júní 2014
Líf íslenska bóndans – hugleiðing frá formanni SUB
Á meðan urmull neytenda
fær matnum öllum torgað
er hnignun bóndans búlanda
því ekkert fær hann borgað.
Þessari vísu skaut upp í kollinn á
mér á dögunum, þegar ég var í leiðu
skapi og djúpum hugleiðingum um
kjör bænda.
Það sem fer helst í taugarnar á
mér er hvað það fer oft lítið púður
í umræðu um hvernig við ætlum að
bæta kjör bænda. Við tölum gjarnan
um að við verðum að standa vörð
um íslenskan landbúnað. Oft í því
samhengi að Ísland eigi ekki að
ganga í Evrópusambandið, því þá
gæti bændum fækkað og kjör þeirra
versnað.
„Sá sem er dauður
hann er dauður hvaðan sem á
hann stendur veðrið.“
-Sigfús Daðason: Fyrsta
bjartsýnisljóðið: Um dauðann
Við skulum búa okkur til
myndlíkingu um íslenska bóndann
– dauðann.
Það breytir engu hvort
íslenski bóndinn er dauður innan
Evrópusambandsins eða utan þess.
Hann er alveg jafn dauður.
Þess vegna langar mig að ræða,
ekki hvort við eigum að ganga í
ESB, heldur hvernig við lífgum við
íslenska bóndann.
Hvernig getum við bætt kjör
íslenska bóndans?
Ég ætla að taka við búskapnum
heima og er byrjaður að gera mig
breiðan. Ég ætla ekki að vera dauður
íslenskur bóndi. Þannig að ég er bara
nokkuð bjartsýnn, en hef mikinn
metnað fyrir því að hafa gott upp úr
mínum búskap – sem útskýrir þessar
dapurlegu pælingar.
En í stað þess að hafa allan
pistilinn ljóðrænan og óljósan ætla
ég að nefna nokkra hluti sem ég tel að
muni verða íslenska bóndanum til lífs.
Búum hefur farið fækkandi
alls staðar, innan og utan
Evrópusambandsins. Ég held að
sú þróun muni halda áfram, og ég
held að hún sé ekki slæm. Mikið af
störfum sem hafa tapast er einfaldlega
vegna aukinnar tæknivæðingar, og
oft alls ekki eftirsóknarverð störf
sem tapast. Þá á ég við að mokstur úr
haugkjöllurum og sláttur með orfi og
ljá sé ekki eftirsóknarverð vinna. En
ég er líka ungur og latur.
Með öflugri gæðastýringu og sífellt
meiri kröfu um upprunamerkingu
munu þeir hætta búskap sem ekki
standast væntingar neytenda. Í stað
þess að reyna að koma í veg fyrir þá
þróun held ég að mætti gera meira af
því að vinna afurðir heima í héraði,
sem hefur reyndar verið gert víða –
en mætti gera í enn ríkari mæli. Þetta
gæti orðið raunhæft með auknum
útflutningi dýrra gæðamatvæla.
Það gæti leitt af sér öflugri byggð
og fjölbreyttara atvinnulíf á
landsbyggðinni.
Ég hef þá skoðun að íslenskir
bændur offjárfesti í vélum. Aukin
sérhæfing í þeim þætti búskaparins
myndi leiða af sér betri afkomu
bænda. Ef bændur myndu frekar nýta
sér þjónustu vélaverktaka held ég að
það myndi ekki bara spara mönnum
háar fjárhæðir í vélafjárfestingu,
heldur gæti það líka orðið til þess að
verkin yrðu betur unnin. Að öllum
bændum ólöstuðum held ég að menn
sem fást einungis við að plægja tún,
bera á og verka hey ættu að geta gert
það betur en bændur sem eru allt í
öllu. Þetta myndi því ekki bara spara
mönnum vélar, heldur gæti þetta
líka leitt til betri fóðurverkunar og
afurðaaukningar.
Ég held að nú þegar kvótakerfi í
landbúnaði er orðið framleiðsluletjandi
og stendur í vegi fyrir eðlilegri nýliðun
sé kominn tími til að endurskoða
það, og mögulega leggja það af með
öllu. Mér finnst það léleg ráðstöfun
á almannafé að mönnum sé borgað
fyrir að framleiða ekki að fullu upp
í kvótann. Mér finnst fáránlegt hve
miklir fjármunir eru bundnir í lofti
– réttinum til að framleiða matvæli.
Ráðgjafarþjónusta í landbúnaði
er mikilvæg en vannýtt. Ef bændur
leituðu oftar til ráðunauta RML
mætti auka skilvirkni, framleiðni
og afkomu búa. Það eru svo mikil
ógrynni af upplýsingum sem bændur
sitja á en hafa oft ekki tækifæri til
að greina eða nýta í búrekstrinum.
Fjármunir sem bændur setja í hey- og
jarðvegssýnatöku, áburðarráðgjöf og
aðra margvíslega þjónustu eru fljótir
að skila sér í formi betri afurða.
Ég held að það sé röng hugsun
að frumkvæðið að nýtingu þessarar
þjónustu eigi alfarið að koma frá
bændum. RML er ekkert annað en
fyrirtæki að selja ákveðna þjónustu.
Segjum svo að ég sé bóndi sem hefur
aldrei notað þjónustu ráðunauta, þá
byrja ég ekki á því að nýta mér hana
nema mér sé sýnt fram á ótvíræða
kosti þess. Kannski þarf eitt stykki
„Herbert Guðmundsson“ sem
keyrir um og sannfærir bændur um
að skrifa undir samstarfssamninga
við RML.
Ég ætlaði fyrst að hafa titil þessa
pistils „Dauði íslenska bóndans“
en ég sá það þegar ég var lengra
kominn með pistilinn að það er of
þunglyndislegur titill. Vegna þess
að ég er, þrátt fyrir mikla þörf um
framþróun, mjög bjartsýnn fyrir
hönd íslenska bóndans.
Þess má geta að ýmsir þættir
í pistlinum eru dramatíseraðir og
eitthvað er um alhæfingar, það er
bara svo leiðinlegt að skrifa endalaust
miðjumoð. Ég veit að það eru fjölmörg
bú um allt land sem eru að gera mjög
góða hluti. En framfarir verða hægar
nema við stundum virka og opinskáa
umræðu um markmið og leiðir að
framsókn.
Einar Freyr Elínarson
Formaður Samtaka ungra bænda
Lesendabás
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
d
R
áð
an
R
áð
an
R
áð
an
R
áð
an
R
áð
an
R
áð
an
áð
a
R
áð
a
R
áð
a
R
áð
a
R
áð
R
á
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
u
i -
a
ua- aaai
a
i -
a
i -
aa- ai -
gl
ýs
in
gl
ýs
inn
gl
ýs
in
gl
ýs
i
gl
ýs
gl
ýs
gl
ýs
gl
ýsýsýý
gl
ý
gl
ý
gl
ýýýýý
g
ýý
glgggggg
ga
st
of
ga
st
ofto
f
too
f
as
to
aaaag
eh
f
e
a a a
Gönguleiðir í Borgarfirði
og Dölum
25 gönguleiðir í Borgarfirði og
Dölum eftir Reyni Ingibjartsson er
komin út, en hún er fimmta bókin
í ritröðinni um gönguleiðir sem
allar hafa notið mikilla vinsælda.
Hér er lýst 25 gönguleiðum í
Borgarfirði, á Mýrum og í Dölum.
Þráðurinn liggur frá Hvanneyri
við Borgarfjörð og að Ólafsdal við
Gilsfjörð. Þessir staðir fóstruðu fyrstu
bændaskólana á Íslandi og milli þeirra
liggja margar búsældarlegar byggðir.
Hinar mjúku línur Borgarfjarðardala
eiga sér hliðstæður í Dölunum og
ekki má gleyma strandlengjunni og
innfjörðunum. Úti fyrir eru Faxaflói
og Breiðafjörður.
Þessi gönguleiðabók er sú fimmta í
röðinni þar sem bókarhöfundur, Reynir
Ingibjartsson, lýsir gönguleiðum á
Vestur- og Suðvesturlandi. Um er að
ræða hringleiðir sem margar tengjast
þekktum sögustöðum í Borgarfirði og
Dölum. Haldið er niður til stranda á
Mýrum, kringum Klofning í Dölum
og upp til heiða og dala. Fjölbreytnin
er því mikil og náttúruperlur leynast
víða. Baula gnæfir yfir eins og viti
og í fjarska birtist Snæfellsjökull
á björtum degi. Hann kallast á við
hvítan skallann á Eiríksjökli. Kannski
er ekki rétt að tala um gönguleiðir –
frekar leiðalýsingar, því oft skortir
merkingar og lítið er um malarborna
göngustíga. En fjárgötur og troðningar
liggja víða og eftir þeim hefur þjóðin
gengið um aldir á misjöfnum skóm.
Það er alltaf forvitnilegt að rekja
slóðir mæðra okkar og feðra. En
stígum varlega til jarðar því við tökum
ekki með okkur sporin.
25 gönguleiðir í Borgarfirði
og Dölum er fimmta bókin í
ritröð bókaútgáfunnar Sölku um
gönguleiðir. Fyrst kom bókin um 25
gönguleiðir á höfuðborgarsvæðinu
(2010), þá um Hvalfjarðarsvæðið
(2011), Reykjanesskagann (2012)
og Snæfellsnes (2013). Bækurnar
hafa öðlast miklar vinsældir hjá
unnendum útivistar.
Menntaskólanum að Laugarvatni
var slitið og stúdentar brautskráðir
laugardaginn 24. maí.
Brautskráðir voru 35 stúdentar,
19 af félagsfræðabraut og 16 af
náttúrufræðabraut.
Á fyrstu útskrift Menntaskólans að
Laugarvatni vorið 1954 útskrifaðist
hópur 10 sveina sem nýstúdentar
frá skólanum, en hann var formlega
stofnaður 12. apríl 1953. Í nokkur ár
þar áður höfðu nemendur í svonefndri
Skálholtsdeild Héraðsskólans á
Laugarvatni (Laugarvatnsskóla),
sem er í raun undanfari þess að
Menntaskólinn að Laugarvatni er
stofnaður, þreytt próf við MR. Þessir
10 nýstúdentar voru eftirfarandi,
taldir upp í þeirri röð sem þeir eru
á meðfylgjandi ljósmynd tekin af
veggmynd. Myndin sú er samsett úr
tveimur myndum, annarri tekinni 1954
við útskrift þeirra og hinni tekinni
2004 þegar þeir héldu upp á 50 ára
útskriftarafmæli sitt er þeir voru 50
ára júbilantar. Myndirnar eru teknar
á sama stað með 50 ára millibili og
röðuðu þeir sér upp í sömu röð og á
upphaflegu myndinni.
Nýstúdentar ML 1954:Árni
Bergmann, Þórður Kr. Jóhannsson,
Tryggvi Sigurbjarnarson, Jóhannes
Sigmundsson, Hörður Bergmann,
Unnar Stefánsson, Árni Ólafsson,
Óskar H. Ólafsson, Sveinn J.
Sveinsson, Víglundur Þorsteinsson.
Á myndinni frá 1954 eru
einnig Bjarni Benediktsson,
menntamálaráðherra, og Sveinn
Þórðarson skólameistari. Á myndinni
frá 2004 eru einnig Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir menntamálaráðherra og
undirritaður skólameistari Halldór Páll
Halldórsson.
Á útskrift skólans hinn 24. maí
2014 komu níu þessara höfðingja
til að fagna 60 ára útskriftarafmæli
sínu en einn þeirra, Árni Ólafsson
barnalæknir er starfaði í Sviss, féll
frá í apríl síðastliðinn. Mynd var
tekin þriðja sinni á sama stað hvar
þeir röðuðu sér upp með sama hætti
og fyrr. Illugi Gunnarsson mennta-
og menningarmálaráðherra kom
sérstaklega á Laugarvatn til að vera
með á mynd af hópnum. Á myndinni
er einnig Halldór Páll Halldórsson
skólameistari. Það verður að segjast
að það er einstakt og þakkarvert að
tækifæri skuli hafa gefist til þessarar
myndatöku af fyrstu 60 ára júbilöntum
skólans, öllum á níræðisaldri.
Níu höfðingjar mættu við brautskráningu skólans til að fagna 60 ára útskriftarafmæli
Árni Bergmann, Þórður Kr. Jóhannsson, Tryggvi Sigurbjarnarson, Jóhannes
Sigmundsson, Hörður Bergmann, Unnar Stefánsson, Óskar H. Ólafsson,
Sveinn J. Sveinsson, Víglundur Þór Þorsteinsson, Illugi Gunnarsson, Halldór
Páll Halldórsson. Mynd / Ívar Sæland
Einar Freyr Elínarson