Skírnir - 01.01.1972, Page 219

SKIRNIR
RITDOMAR
217
að sagan hafi einkennilega léttan, fjaðurmagnaðan stíl“ (bls. 56); og „Finn-
ur Jónsson kveður svo að orði á einum stað, að í Njálssögu leiki allar ástríð-
ur lausum hala nema ást manns og konu“ (bls. 84).
Þessi ónákvæmni í tilvitnunum veldur lesandanum óþarfa vinnu. Þar að
auki er það óvísindalegt að saka ónafngreinda fræðimenn um villur, því að
lesandinn getur ekki metið sakargiftimar.
Annað brot á vísindalegri aðferð er, hve hirðuleysislega próf. Einar Ól.
Sveinsson svarar sínum eigin gagnrýnendum. Þar sem ræðir um eina af rit-
gerðum hans í Skími (1937), skrifar hann: „Unnt væri að bæta mörgu við
það sem þar segir; líka vörnum gegn þeirri gagnrýni sem sú skoðun hefur
orðið fyrir. En raunar er þetta þó ekki annað en vísindaleg spilaborgargerð,
og á það ekki síður við um það, sem aðrir hafa lagt fram af slíku tagi um
þetta“ (bls. 27-28). Það er nógu erfitt að finna út, hverjir þessir fræðimenn
era, en ógerningur að komast að viðbótarröksemdum hans, sem hann hliðrar
sér hjá að gera grein fyrir. Hér er annað dæmi um sama brot: „Ég er um
þetta á nokkuð líkri skoðun og ég hef áður verið, og er þetta skilningur, sem
margir hafa stórhneykslazt á. En mér finnst ekki ástæða að fjölyrða svo mjög
um þetta hér. Ef höfundi sögunnar hefði ekki komið efniviður þaðan, hefði
honum komið hann annarsstaðar að“ (bls. 21). Það má vera, að próf. Einar
Ól. Sveinsson kæri sig ekki um að sjóða gamlar röksemdir upp á nýtt, en
fyrst hann á annað borð er að minnast á þær, sýnist honum skylt að vísa til
heimilda fyrir þeim, jafnt sem til heimilda andmælenda sinna. Og úr því próf.
Einar Ól. Sveinsson getur sýnt okkur, hvar gagnrýnendum hans hefur skjátl-
azt, ætti hann vissulega ekki að telja það eftir sér.
Aðferð próf. Einars Ól. Sveinssonar er ótraustust, þegar hann ræðir um
heimildir, sem höfundur Njálu kynni að hafa stuðzt við, svo sem Grágás og
Járnsíðu. Þar sem rætt er um hlutverk laga í sögunni skrifar hann:
„Lítum fyrst á eitt, sem er einfalt og alkunnugt.
Njála er rituð eftir að hin nýju norskkynjuðu lög eru komin á hér á landi.
Söguritarinn, sem hefur mikið gaman af að brjóta heilann um lög og laga-
flækjur, fær sér gamla skrá með þjóðveldislögunum og ætlar að sýna sam-
tímamönnum sínum lög og réttarfar fyrri tíðar. Hann skrifar af hjartans lyst,
en áhuginn er meiri en kunnáttan (líklega hefur höfundurinn ekki átt mikið
í þingdeilum, meðan þjóðveldislögin vom í gildi); því flýtur ýmislegt óheppi-
legt eða jafnvel rangt með, þar á meðal orð úr hinu norskuskotna lagamáli
samtíðarinnar" (bls. 23-24).
í tveimur fyrstu málsgreinunum er sleppt að geta tveggja atriða, sem skipta
reyndar ekki meginmáli, en þó er þetta engu að síður truflandi: tilvitnunin
„hin nýju norskkynjuðu lög“ er til Járnsíðu, sem tók gildi á Islandi 1271. (Sjá
ensku þýðinguna af A Njálsbúð, bls. 34, þar sem þýðandinn hefur bætt þess-
um atriðum inn.) Segja má, að þessi atriði séu almennt kunn, en það hefði
verið skýrara að hafa þau með. En mikilvægari eru orðin „gamla skrá með
þjóðveldislögunum", sem gætu hvort tveggja vísað til eða vísað ekki til Grá-
gásar. Ónákvæmnin hér, og að ekki skuli gefin nein skýring á henni, skiptir