Skírnir - 01.01.1972, Blaðsíða 238

236
RITDÓMAR
formbylting, hefur áður lagt blessun sína yfir umbylting IjóðfoTms, og skyldi
enginn lá lesendum, þótt þeir örvænti í leit sinni að fróSleik um íslenzka nú-
tímaljóSlist. A þaS þarf svo naumast aS benda, aS öll er klausan dæmigerS
fyrir mjög svo sérstæSan fræSastíl þessa rits. Ekki er getiS heimilda um,
hverjir tali stundum um formbyltingu, ekki færS rök fyrir vantrú á orSinu né
heldur, hvers vegna það eigi þó ef til vill vel viS um ljóS ákveSins skálds.
I þessum sýnishornum hafa veriS nokkuS margar blaSsíSur á milli mót-
sagna, en slíkt kemur einnig fyrir í einum og sama kaflanum. Um Jóhannes
úr Kötlum segir á einum staS: Afstaða skáldsins hefur að vísu verið ein-
strengingsleg, og hefur það spillt fyrir því, að Ijóðin yrðu algild, eignuðust
varanlegt líf í hjarta þjóðarinnar (56), nokkrum blaSsíSum aftar: Þjóðin
hejur fyrir löngu tekið þennan óstýriláta „bolsa“ sér í faðm; honum hafa
verið veitt verðlaun fyrir hátíðarljóð, sem er á hvers manns vörum o. s. frv.
(68).
Á kápusíðu stendur, að almenningi hafi gengið miður vel að semja sig að
hinni yngstu Ijóðlist, og í inngangi er svo sterkt að orði kveðið, að það sé
kraftaverk, að hin ungu skáld skuli ekki hafa farizt í upphafi eða gefizt upp
á miðri leið. Mætti því ætla, að eitthvaS væri um þessar þrengingar skálda
fjallaS inni í bókinni, en það er nú eitthvað annað, með þessum athugasemd-
um hafa málinu verið gerð næg skil. En einmitt þetta, að vekja máls á ein-
hverju, sem kynni að þykja forvitnilegt, en hlaupa frá því óútræddu og skilja
lesendur eftir engu nær en áður, er eitt helzta einkenni á fræðimennsku höfund-
ar. Þá sjaldan hann kemst í námunda við kjarna viðfangsefnisins, gerir hann
ekki annað en tæpa á honum, velta vöngum hugsi eða jafnvel spyrja spurninga.
Hér eru t. a. m. fáein sýnishorn af því, hvernig hann afgreiðir þann þátt ís-
lenzkrar nútímaljóðlistar, sem varðar áhrif. Niðurstaða hans um skáldskap
SigurSar Nordals er, að hann veki margar spurningar, bæði um sjálfan hann
og áhrif hans á innlendan skáldskap yfirleitt (28). Hvaða spumingar þetta séu
eða í hverju áhrifin kynnu að vera fólgin og á hvaða skáldskap annan en
„yfirleitt“ fá lesendur aldrei að vita af þessari bók. Um Jón úr Vör er sagt, að
áhrif frá skáldskap hans megi greina víða í verkum yngstu skálda (114), en
frekari upplýsingar um svo mikilvægt atriði er hér ekki að hafa. Um ferðalag
nokkurra skálda, óljóst hve margra, til Sovétríkjanna, segir höfundur, að það
hafi haft varanlegri áhrif á íslenzkar bókmenntir en margur gerir sér grein
fyrir (186), en þótt hann virðist einn af þeim fáu, sem gera sér grein fyrir
þessu, stillir hann sig um að láta nokkuð uppi.
Stundum jaðrar þessi röklausi stíll við hreinustu dylgjur, eins og sjá má á
eftirfarandi dæmum: Gamansemin í Ijóðum Tómasar Guðmundssonar... hef-
ur vafalaust bjargað skáldinu frá því að fara inn á brautir, sem mörgum skáld-
um hafa reynzt hálar og sum þeirra hálsbrutu sig á (39). Hverjar eru braut-
imar, hverjum reyndust þær hálar, hverjir hálsbmtu sig? Um Stein Steinar
segir: Orð hans sjálfs: „hvert eitt skáld til sigurs líf sitt leiðir", munu um
aldur og œvi halda gildi sínu, að minnsta kosti meðan menn leggja ekki mjög
fjarstæðukennda merkingu í orðið skáld (87). Hvers vegna skyldu menn
leggja fjarstœðukennda merkingu í orðið skáld, meira aS segja mfög fjar-