Skírnir - 01.01.1983, Qupperneq 7

MATTHÍAS VIÐAR SÆMUNDSSON
Að yera eða ekki
Um sögur eftir Gest Pálsson og Sigurð Nordal
Hvnr hafa dagar lifs þins lit sinum glatað?
Jóhann Jónsson
I þessari ritgerð verða kannaðar tvær smásögur eftir þá Gest
Pálsson og Sigurð Nordal með það fyrir augum að varpa örlitlu
ljósi á þróun til módernisma í íslenskum nútímabókmennt-
um. Vordraumur1 og Lognöldur2 hafa orðið fyrir valinu, ekki
síst vegna þess að viðfang þeirra er í raun hið sama: lifs-
firring. Sögurnar rísa báðar af rót sama vanda: Hvers eðlis er
þetta margbrotna og torráðna fyrirbæri sem við nefnum líf?
Hvað gerir manninn að lifandi manneskju? Nú er auðsætt að
maðurinn er ekki af holdi og blóði einu saman, heldur búa í
honum eigindir sem skilja hann frá öðrum dýrunr. Þessi sér-
stöku einkenni birtast einkum í hugsunum og tilfinningum
sem vísa manneskjunni út fyrir staðveru hennar og tengja hana
„óraunveruleikanum" í draumi, þrá og minningu. I sögum
beggja höfundanna er fjallað um heiftarlegan árekstur þessa
innra lífs og neikvæðs umhverfis — þær lýsa tilvistarþraut ein-
staklinga sem árangurslaust reyna að lifa sjálfum sér trúir.
Frumefni Vordraums og Lognaldna er þversögn lifs og dauða;
sögurnar báðar hnitast um mótsögn, fjalla um líf sem er ekki
líf í raun. En ályktunarorð sagnanna rísa af ólíkum forsendum
því Gestur Pálsson sækir heimsmynd sína í heildarhyggju 19du
aldar, en Sigurður Nordal er mótaður af gildishruni og
samhengisleysi þeirrar 20stu. Verk þeirra eru frábrugðin og
skyld í senn og gefa góða innsýn í þau straumhvörf sem urðu í
íslenskum bókmenntum um og uppúr seinustu aldamótum.