Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.01.1983, Blaðsíða 189

Skírnir - 01.01.1983, Blaðsíða 189
SKÍRNIR RITDÓMAR 183 kemur í besta falli orðum að augljósustu sameiginlegu auðkennum allrar greinarinnar. Smásögur þekkjum við aðallega frá skáldsögum á því hvað þær eru miklu styttri. Ef skáldsaga er frásögn í sundurlausu máli af ímynd- uðu fólki, atburðum, umhverfi sem jafnan fyllir heila bók, nægir þá ekki að segja um smásögur að þær séu samskonar ímyndaðar eða tilbúnar frá- sagnir og þurfi jafnan nokkrar saman til að fylla bók? Aðrar eru stuttar, hinar langar. Og breytir engu um það þótt einnig séu til sögur sem fara bil beggja, skáldsögu og smásögu, og eiga ekki einu sinni sérstakt heiti á ís- lensku, en við köllum eftir atvikum stuttar skáldsögur eða langar smásögur. Upphaf nútíma-sagnagerðar á íslensku er jafnan rakið til rómantískra höfunda á öldinni sem leið, Jónasar Hallgrímssonar og Jóns Thoroddsen. Um Grasaferð Jónasar er einatt sagt að hún sé fyrsta réttnefnda smásaga á íslensku — og breytir engu um það þótt áhrifa eða eftirdæmis hennar gæti einkum í skáldsögum. Hitt er miklu fátíðara að sýnt sé fram á það hvers vegna eðlilegra eða nærtækara sé að lesa Grasaferð sem sjálfstæða sögu frek- ar en upphaf eða þátt ólokinnar frásagnar eins og félagar Jónasar töldu við frumprentun hennar í Fjölni. I formálanunt fyrir íslenskum smásögum les Kristján Karlsson Grasa- ferð saman við forskriftina frá Poe um ein áhrif sögu: „Bygging sögunn- ar er fólgin í samleik óskyldra afla; annarsvegar er sumardýrðin, hins veg- ar og miklu meira álengdar harmleikur og ógn,“ segir hann. „Oryggið sigr- ar og sumardýrðin ríkir ein í svipinn þegar sögunni lýkur." Það er nú engin ástæða til að andæfa þessum skilningi, öðru nær. En spyrja má hvort nokkuð vinnist með því að lesa með þessu móti sálfræðilegt meginefni eða skilning máls I söguna. Til að sjá virðist efni hinnar óloknu ferðasögu svo einkar margbreytt, opið og óráðið, ýmiskonar þjóðháttaefni og vísir eða drög til samfélagslýsingar ásamt kvæðunum í sögunni og samræðu þeirra systkina á fjallinu. Eða gengur kannski allt efnið, ef að er gáð, upp í for- múlu ógnar og dýrðar? Þá stendur ókunni maðurinn á fjallsbrúninni í sögulokin sem myndrænt ígildi aðsteðjandi voða og leiðir í ljós dulda merk- ingu alls þess sem áður er fram komið í sögunni og skipar því upp í nýtt samhengi: vitund sögumanns, undir niðri, um það hve tæpt standi hinn óhulti heimur bernskunnar sem hann annars var að lýsa. Þessi lestrarmáti kann að skýra betur en ella áhrifamátt Grasaferðar, en breytir auðvitað engu sem máli skiptir um hana. Eftir sem áður stend- ur Grasaferð sem upphaf klassískrar sveitalífslýsingar á íslensku. Og þann- ig hefur hún orkað síðan, í öðrum sögitm, sjálfri hinni epísku og raunsæis- legu frásagnarhefð. í öllu falli er þegar af Grasaferð ljóst hve náið er með báðum þáttum sagnagerðar, skáldsögu og smásögu við upphaf þeirra á ís- lensku. Um þróun og framvindu smásagna frá því á öldinni sem leið og fram á þessa, og íslenska smásagnagerð sér í lagi, segir Kristján Karlsson ennfremur í formálanum:
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200

x

Skírnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.