Skírnir - 01.01.1983, Qupperneq 178

172
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
menn á sinni tíð, tóku eindregna afstöðu til þess sem þeir sáu um leið
og þeir tjáðu kynni sín af leiksviðinu á afburða skýran og lifandi hátt. A
því leikur raunar enginn vafi að getan til að vera í senn persónulegur og
hlutiægur lýsandi þess sem fram fer á sviðinu er gagnrýnandanum afar
mikilsverð; e. t. v. er það einmitt hún sem skiptir sköpum og lyftir vandaðri
gagnrýni yfir stað og stund.
Nú mætti e. t. v. álykta af útkomu téðra bóka að áratugurinn frá 1960 til
’70 hafi verið sérlega frjótt tímabil í sögu íslenskrar leiklistar og að það
sem þá gerðist eigi af einhverjum sökum brýnt erindi til okkar nú. Sigurður
A. Magnússon er greinilega þeirrar skoðunar, því að í formálsorðum bókar
sinnar segir hann m, a.:
Um það verður tæplega deilt að sjöundi áratugur aldarinnar hafi á
margan hátt verið afarmerkilegur í íslenskri leiklistarsögu. Þá voru
ekki einungis endursýnd helstu sígild verk íslenskra leikbókmennta,
heldur komu líka fram nokkrir þeir höfundar sem sterkastan svip
hafa sett á leikritun æ síðan. Þeir nýir höfundar sem fram komu á
þessu skeiði voru Jökull Jakobsson, Oddur Björnsson, Guðmundur
Steinsson, Erlingur E. Halldórsson, Matthías Johannessen, Svava
Jakobsdóttir, Nína Björk Amadóttir, Birgir Sigurðsson og Birgir
Engilberts. Er sérstök ástæða til að minna á merkan þátt leikflokksins
Grímu í þessu blómaskeiði innlendrar leikritunar, sem vel má jafna
við annan áratug aldarinnar, þegar leiklistin tók einn af sínum alltof
fáu fjörkippum. (7)
Það er óneitanlega dálítið einkennilegt að Sigurður skuli engin dæmi
nefna af leiksviðinu orðum sínum til stuðnings; að hann skuli ekki bera við
að skýra á hvern hátt íslensk leiklist — eða leikstjórn — hafi sótt fram á
umræddu tímabili. Og að sjálfsögðu er ónákvæmni af Sigurði að telja Birgi
Sigurðsson í þessum hópi, þar sem fyrsta verk hans, Pétur og Rúna, kom
ekki fram fyrr en árið 1973. Við lestur þessara orða læðist því strax að les-
andanum grunur um að sá sem þau ritar sé helsti gjarn á að slá frarn
órökstuddum fullyrðingum. Margt verður til að staðfesta þann grun við
áframhaldandi lestur.
Eins og Sigurður A. Magnússon nefnir í formálsorðum sínum liggur beint
við að bera dóma hans saman við þá dóma Ásgeirs Hjartarsonar sem birtust
í Leiknum er lokið, en í þessum tveimur bókum er að finna átján greinar
um sömu sýningar. Sigurður talar um að með þessu móti geíist „hentugt
tækifæri til að bera saman viðbrögð tveggja ólíkra einstaklinga við sömu
sýningum og láta umsagnir þeirra vega salt“, en sannleikurinn er þó sá að
slíkur samanburður leiðir ekki ýkja margt merkilegt í Ijós. Þeir leggja yfir-
leitt nokkuð svipað mat á hlutina; lofa t. d. báðir sýningar eins og Þjófa,
lík og falar konur, Marat/Sade, Ó, þetta er indælt stríð, Tangó, Heddu
Gabler og Antfgónu, en lasta Sannleik í gifsi og uppfærslu Þjóðleikhússins
á Mutter Courage. Auðvitað fer mat þeirra ekki ætíð saman í öllum atriðum
og er þó sjaldan hægt að benda á verulegan djúpstæðan skoðanamun sem