Skírnir - 01.01.1986, Blaðsíða 145

SKÍRNIR
ÁSTIR OG ÚTSAUMUR
141
Sigurður var veginn. Nú brestur þolinmæði Grímhildar. Hún hef-
ur fundið þann ættgöfugasta konung sem völ er á og ef Guðrún
vilji hann ekki þá skuli hún „verlaus vera“ (30. erindi). Guðrún
sér að hér er alvara á ferðum og leggur fram sín síðustu og sterk-
ustu mótrök. Hún skýrir fyrir móður sinni hvers konar glapræði
þetta sé: Atli muni drepa þá báða, Gunnar og Högna. Grímhildur
brestur í grát við þessa spá og í lokaorðum hennar við Guðrúnu
er ekki ljóst hvort hún heldur ennþá til streitu þessari giftingu.
Það gæti allt eins verið að hún sé að draga í land með allt saman.
Hún býður dóttur sinni lönd og fylgdarlið „ef þú vilt þiggja; /
eigðu um aldur það / og uni, dóttir“ (33. erindi). Guðrún snýr þó
ekki við úr þessu, hún segist taka þennan þó það sé henni þvert
um geð. Guðrún fer nú til hirðar Atla þar sem hann segir henni
ljóta drauma sína. Hann hefur dreymt að Guðrún leggi hann í
gegn með sverði og að synir hans deyi og séu matreiddir fyrir
hann. Guðrún snýr út úr öllu saman og leggur út á besta veg en
Atli gengur í burt, tautandi fyrir munni sér að þessum ógnar-
draumum gleymi hann ekki.
Framan af öldinni reyndu fræðimenn nokkuð að greina Guð-
rúnarkviðu II niður í frumeindir sínar og sýna fram á að kvæðið
væri samsett úr hlutum héðan og þaðan. Álitið var að kvæðið gæti
ekki staðið sjálfstætt sem listræn heild (sjá Glendinning 1983 og
tilvísanir þar).
Mohr (1938: 226 og áfr.; 1939: 154-62) notaði kvæðið til að
renna stoðum undir hugmyndir sínar um tengsl eddukvæða við
evrópsk kvæði. Hann lagði einkum áherslu á orðaforðann sem
notaður er í kvæðinu um handavinnu, sátt Guðrúnar við bræður
sína sem hann þóttist greina í kvæðinu og akstur Guðrúnar í vagni
sem hann taldi allt benda til útlendra áhrifa.
Jan de Vries (1958) reyndi að sýna fram á að kvæðið væri ein
heild. Það væri ort til að skýra þær andstæður sem birtast í Guð-
rúnu í fyrri hluta Niflungasögunnar (blíðlynd eiginkona Sigurðar
sem síðar svífst einskis í manndrápum); skýra það sem virðist
harla mótsagnakennd hegðun: Guðrún giftist Atla sem hún hatar
og hefnir síðan bræðra sinna sem hún hatar enn meir með því að
drepa Atla. Þetta skýrði hann þannig að þó Guðrúnu sé í nöp við
bræður sína vegna dráps Sigurðar þá vegi ættarböndin svo þungt