Jökull - 01.12.1952, Blaðsíða 6

SIGURÐUR ÞÓRARINSSON:
Lagskipting í jökli
í Reykjafjöllum
Hinn 6. sept. síðastliðinn gekk ég — eða öllu
heldur ók í einum af bílum GuSmundar Jónas-
sonar — ásamt fleirum upp á Hrafntinnusker á
Landmannaafrétt. Erindið upp á skerið var að
athuga upptök hrafntinnuhrauns þess, sem
þaðan er runnið, en þau upptök munu hafa
verið jökli hulin að mestu, þegar Þorvaldur
Thoroddsen var að rannsóknum á þessum slóð-
um, enda þá talað um Hrafntinnusker í Torfa-
jökli.
Er kemur fram á brún Hrafntinnuskers, aust-
ur af þríhyrningsmælistaðnum, blasir við jökul-
kinn norðvestan í hæð þeirri, sem á herfor-
ingjaráðskortinu ber hæðartöluna 1163. Mun
láta nærri, að hæð jökuls þessa frá rótum upp
að efsta hjarni sé um 100 m. Bág var afkoma
þessa jökuls síðastliðið sumar, því að þ. 6. sept.
var horfinn allur snjórinn frá síðastliðnum
vetri. Það, sem einkum vakti athygli mína, var
tvennt. I fyrsta lagi hin reglulega lagskipting
jökulsins, sem greina mátti frá rótum hans upp
undir efstu mörk; í öðru lagi hin skarpt af-
mörkuðu skil milli efri og neðri hluta jökulsins
(Sbr. meðfylgjandi mynd). Ekki vannst neinn
tími til að fara að jöklinum og athuga hann
nánar, og varð ég að láta mér nægja að kasta
lauslega tölu á íslögin og taka mynd af jökl-
inum. Ekki koma þó öll lagskiptin í efsta hluta
jökulsins fram á myndinni, og þau, sem. greina
mátti á henni ofan svarta beltisins, hef ég orðið
að skerpa nokkuð með blýanti, svo að fram
kæmi á prentmynd.
Ofan við svörtu mörkin mátti greina yfir
20 lög, en neðan þeirra eru lögin nær 40. Vafa-
laust má telja, að svörtu mörkin séu mynduð
af ösku úr Kötlugosinu 1918. I því gosi lagði
mikla ösku norður um þessar slóðir, og spillti
hún m. a. mjög veiði í Veiðivötnum. Þá má
einnig telja sannað, að lögin í jökli þessum séu
árslög, þ. e. rnynduð af fyrningasnjó árs hvers á
jöklinum. Hafa þarna orðið árlegar fyrningar
fram um 1930, en síðan mun í sumum sumrum
hafa bráðnað algjörlega það, sem á féll snævar
veturinn áður, og vantar því nokkuð á, að laga-
fjöldinn ofan svörtu markalínunnar sé jafn ára-
fjöldanum, síðan Katla gaus.
Þykkt jökulsins neðan svörtu markanna áætl-
aði ég 30—40 m. Þar eð lögin neðan þessara
marka munu nær 40 að tölu, samsvarar það því,
að meðalfyrningar árs hvers jafngiltu 800—
900 mm úrkomu vatns, en skýrt skal tekið fram,
að hér er um lauslega ágizkun að ræða. Aldur
neðstu laganna ætti að vera um 75 ár, þ. e. sá
ís, sem nú er neðst í jöklinum, hlóðst sem snjór
á hjarnsvæði hans á árunum 1880—1890.
Það væri vissulega fróðlegt að athuga þennan
jökul nánar og mæla hann, einkum ef svo bæri
til aftur, að hann yrði ísvana með öllu.
til ritgerðar dr. Trausta Einarssonar síðar í
þessu hefti.
SUMMARY:
THE LAND BELOW VATNAJÖKULL
Based on the seismic soundings of the French-
Icelandic Expedition to Vatnajökull 1951, the
author has ventured to make a rough map of
the sublglacial topography of the Vatnajökull
area. The 700 m plateau N of the glacier seems
to extend below the whole of Brúarjökull and
the eastern portion of Dyngjujökull, rising
slowly to only 800—900 m. a. s. in the central
region of the ice cap. Similar features seem to
exist under the lobeshaped SW-ern outletglac-
iers. From the low land of the south coast. two
big valleys are extending N-wards: The Breiða-
mörk- and Skeiðard valleys. At Breiðamörk the
low land seems to reach ab. 10 km. inland
covered by 100—500 m thick ice. The Skeiðará
valley is about 200 m. a. s. by Grœnalón, where
it branches towards NE and NW. The western
valley ends SE of Grímsvötn at some 500 m. a. s.,
while the Grímsvötn basin seems to form a hang-
ing valley ab. 300 m higher than the bottom of
the main valley. — Attention is drawn to the
possible rising of the glacier bed in case the ice
cap was removed.
4