Jökull - 01.12.1952, Blaðsíða 28

ísaldarjökla var mest á Norðurlöndum og í
Kanada, sé landið enn að rétta sig úr kútnum,
15—20 þúsund árum eftir að jökulfarginu var
létt af þessum svæðum. Yfirleitt hafa þó löndin
lyfzt miklu hraðar en þessu nemur í lok ísaldar,
og Nansen gizkaði einhvern tíma á, að jafnvægi
befði komizt á eftir svo sem 1000 ár. Um þetta
ríkir mikil óvissa, en þó verð ég að halda, að
undan jökulfargi, senr lagzt hefði á landið í
kuldanum á járnöld á Norðurlöndum eða fyrir
um 2000 árum væri landið nú verulega sigið,
ef ekki fullsigið. En hitt virðist fráleitt, að veð-
ur'farssveiflur síðari alda geti hafa komið fram í
sigi eða risi á víxl á svæðinu kringum Vatna-
jökul.
Með þessa heildarmynd í huga af hugsanlegu
landsigi, er Vatnajökull hefði valdið, væri mikils-
vert að rannsaka ströndina á þeim slóðum og
allt út í 100—200 km frá nriðsvæðinu. Slík rann-
sókn gæti haft margvíslega vísindalega þýðingu,
verið liður í rannsókn á forsögu Vatnajökuls og
jafnframt gefið upplýsingar um styrkleika jarð-
skorpunnar hér og um seigju þeirra jarðlaga, er
hún hvílir á.
A seinni árum hafa verið uppi raddir um
landsig við Hornafjörð, er jafnvel hafi staðið
yfir síðustu aldirnar. I því sambandi verð ég að
taka fram, að ég get ekki fallizt á þau rök sem
fram hafa verið færð þessu til stuðnings. Ef sýna
á fram á, að land hafi sigið við Hornafjörð og á
víðu svæði þar út frá á síðustu 2000 árum, verð-
ur að taka málið upp á nýjum grundvelli.
DEPRESSION OF LAND IN RELATION
TO GLACIER THICKNESS
Summary. If Vatnajökull is much thicker noio
than during the post-glacial climatic optimum
a corresponding depression of the surrounding
country might have resulted. lt is pointed out
that the depression would have a diameter of
up to 500 kilometer and, — if the glacier thick-
ness increased by 300 m, — a centrical depth of
10—20 m. However, because of the high vis-
cosity of subcrustal matter, it would take a long
time (of the order of 1000 years) for such a
depression to form, but probably it would have
formed by now.
The problem of late postglacial niveau
changes in a wide area around Vatnajökull is
considered to be of high interest both from the
point of view of the history of Vatnajökull and
from a geophysical point of view: thickness of
ÞORBJÖRN SIGURGEIRSSON:
KristalgerS íssins
Minnstu agnir vatnsins, vatnsmólekúlin eða
sameindirnar, liafa hver um sig að geyma eitt
súrefnisatóm og tvö vetnisatóm. I vatni geta
mólekúlin hreyft sig nokkurn veginn óhindrað,
þó þannig að meðalfjarlægðin á milli þeirra
helzt óbreytt. Þau eru hér á stöðugri hreyfingu,
sem verður eftir því hraðari sem hitastigið er
hærra.
Mólekúl íssins eru hin sömu og vatnsins, en
þar eru þau bundin innbyrðis, þannig að afstaða
þeirra breytist ekki, og hreyfingar þeirra eru
aðeins smásveiflur um jafnvægisstöðuna. Sveifl-
ur þessar verða því stærri sem hitastig íssins er
hærra, og við bræðslumarkið eru þær orðnar
svo öflugar, að mólekúlin losna úr tengslum
hvort við annað og færast varanlega úr stað.
Isinn breytist úr föstu ástandi í fljótandi vatn.
Af útliti ísmola er yfirleitt erfitt að geta sér til
um niðurröðun mólekúlanna. Þó verða ákveðin
fornr áberandi, þar sem ísinn myndast ótrufl-
aður, svo sem þegar yfirborð á lygnu vatni tekur
að frjósa eða frostrósir myndast á glugga. í
báðum tilfellum ber mikið á línum, sem mynda
60° horn sín á milli. Greinilegast kemur þetta
fram í litlum snjókornum eins og þeim, senr
sýnd eru á 1. mynd. Snjókornin eru flöt og
myndin tekin hornrétt á flötinn. Sexhyrnda
lagið er hér mjög áberandi og gefur til kynna, að
ískristallinn heyri til sexhyrnda eða hexagónala
kristalflokksins, en kristallar kallast öll föst
efni, þar sem um ákveðna niðurröðun atóm-
anna er að ræða.
Kristalbygging íssins hefur verið rannsökuð
nákvæmlega með röntgengeislum. Niðurstaða
rannsókna þessara er sýnd á 2. mynd, þar sem
staða súrefnisatómanna er táknuð með hring-
um. I kringum livert súrefnisatóm liggja fjögur
önnur súrefnisatóm í fjarlægðinni 2.76 Á (1 Á
the crust and viscosity of subcrustal matter in
Iceland.
In late years ideas about sinking of the area
near Hornafjörður have been put forward, but
with inconclusive arguments. The question
needs a thorough reconsideration.
26