Jökull - 01.12.1962, Blaðsíða 20

14. myncl. Ágangur. íshrönnin komin upp á tún á Urriðafossi. Hrönnin nálgast óðum 18
metra hámarkið.
Urriðafoss ice jam. The ice has reaclied. cultivated larnl around Urriðafoss farm. Rise in ice level
is approaching the historical maximum of 18 metres.
Photo: S. Rist.
ur hrönnin venjulega 13 metrar, en hefur
a. m. k. þrisvar sinnum á s.l. þrjátíu árum risið
18 metra. Þá tróna frauðkenndir ísflekar úti á
miðri á nálægt fjóra metra upp fyrir vatns-
borðsstööuna, sem nefna mætti grunnvatnsborð
hennar. Vatn lónar hátt upp í hlaðvarpabrekku
Urriðafossbæjar. Við Þjórsárbrú hefur hrönnin
mælzt mest 9 metrar, en aðeins einn metri efst
í gilinu norðan Þjótanda; þar festir venjuleg-
ast engan ís. Rúmmál hrannarinnar er sýnt í
töflu nr. 3.
Venjulegast er vöxtur hrannarinnar stöðvað-
ur og slitinn sundur af þíðviðrisköflum. Áin
lokast á glæðunum í október/nóvember. Hrann-
armyndun kemst af stað undan Egilsstöðum,
nær jafnvel hálfa leið upp að Urriðafossi, en
er svo rofin af þíðviðriskafla. Áin sker þá löng
gljúfur ofan að inn í hrönnina, e. t. v. allt nið-
ur á flatlendið. Aðalísmagn hrannarinnar stend-
ur þó eftir landfast. Þegar frystir að nýju,
fyllir skriðið geilina, og hrönnin tekur að
hækka, nær e. t. v. Urriðafosshylnum, er svo
máske rofin á ný af þíðu. Hrannarmyndunin
skríður upp Urriðafoss í desember, janúar eða
febrúar, og tekur þá brátt að „detta". Um miðj-
an marz er áin ávallt dottin. Þótt þar á eftir
komi frostkaflar, nær áin sér ekki upp á nýjan
leik.
„Hrönnin hækkar ekki meira í vetur,“ skrif-
ar ísgæzlumaður vatnamælinga, Haraldur Ein-
arsson á Urriðafossi, í dagbók sína með fyllsta
öryggi, þótt aðeins sé janúar og rnarga metra
vanti á, að hrönnin hafi náð þeirri hæð, sem
lnin gerir öðru hverju, en vissum skilyrðum
þarf að vera fullnægt, hrönnin skriðin upp
fyrir Urriðafoss og tekin að detta. Á bak við
þetta er reynsla margra kvnslóða. Þegar þessari
þróun hrannarinnar er náð, eru hvolfjtök ís-
ganga, sem eftir standa, ekki lengur gljúp. Smá-
ísjakar ná ekki lengur að gera rispur upp í
þau og setjast síðan að, eins og átt liefur sér
stað, þegar hrönnin var að hækka. Hrönnin
öll hefur fengið aukinn styrk, einkum neðsti
hlutinn, þar hefur hún étizt út og rennslismót-
staðan minnkað. Þá er það mikilvægt atriði, að
á hverjum tíma hefur hækkunin jaínt sem um-
myndun og eyðing hrannarinnar verið háð ísa-
lögum ofar við ána. Rétt er að atlniga þetta
18 JÖKULL