Jökull - 01.12.1962, Blaðsíða 50

grænar jakahliðarnar og kolniðadimm jökul-
gljúfrin. Jökullinn hefur brotnað í kólfmynd-
aða jaka, eigi mikla um sig, en ákaflega háa,
sumir líklega 100 faðmar eða þar yfir, einkum
er inn á jökulinn dregur. Sjálft jökulbergið til
brúnanna mun vera um 20—40 faðma hátt, og
á einurn stað, austan við Kverkárrana á Brúar-
öræfum, mun það hafa verið framt í 100 faðma
hátt.
Hreyfing var enn í jöklinum, því að jakar
voru að hrapa úr berginu hér og þar, og gnýr
nokkur til jökulsins að heyra.
Austan við skriðjökul þennan, suðvestur af
Snæfelli, sá ég með sjónpípu í gjáarbarm inn
á jöklinum, er lá langs eftir jöklinum frá austri
til vesturs, og mun þar liafa sprungið fyrir á
fjallsröðlinum, er undir jöklinum liggur frá
austri til vesturs, og sigið lítið eitt undan brekk-
unni norður á við.
Þegar kemur austur á móts við Snæfell eða
Þjófahnjúka, — þeir eru milli Snæfells og
jökulsins, — tekur skriðjökullinn aftur við og
nær austur á hamra þá, er taka upp úr jökl-
inum inn af Múlaöræfum í Fljótsdal, en þar
hef ég eigi komið, en aðeins séð hann langt
að. Menn þeir, er séð hafa jökulinn, segja hann
enn 1 gangi, og nú síðustu dagana hefur enda
heyrzt jökulgnýr alla leið út í Fljótsdal, og er
það þó langur vegur.
Þessi jökull er lítill um sig, ein míla eða svo
á breidd, en genginn álíka langt út á öræfin
sem vestari jökullinn. Veruleg landspjöll múnu
þeir hafa gjört lítil nema helzt á Vesturöræf-
um, tekið þar af hálft Fitjahraun svo kallað,
sem í voru nokkrir hagar. Vestari skriðjökull-
inn nær skemmra út á öræfin vestan til, að
Kverkárrana, en austan til að meðaltali líklega
eina mílu eða alls báðir yfir 7 mílna svæði.
Hvorug Jökulsáin, í Fljótsdal eða á Jökuldal,
hefur enn náð forna farvegi sínum tir jöklin-
um; fellur Jökulsá á Dal undan austurjaðri
vestara skriðjökulsins, en Jökulsá í Fijótsdal
undan vesturjaðri eystra jökulsins.
Ormarsstöðum, 27. sept. 1890.
Þ. Kjerúlf.
(Áður prentað í ísafold 1890, bls. 321.)
An eyewitness describes the suclden advance
of Brúarjökull in 1890. See Todtmann, E. M.:
Die Eisenrancllagen in Kringilsárrani von 1890
—1955. Jökull 5. ár, p. 8—10.
Verður Kötlugos sagt fyrir?
Forecasting Eruptions of Katla?
Árið 1962 voru gerðar nokkrar efnagreining-
ar á vatni úr þremur jökulám frá Mýrdalsjökli:
Skálm, Múlakvísl og Fúlalcek (á Sólheimasandi).
Svo virðist af þeirn efnagreiningum, sem fyrir
liggja, að mjög litlar árstíðabundnar sveiflur
séu fyrir hendi, Jrrátt fyrir allmikinn mun á
rennsli ánna við töku sýnishorna. Munur
á niðurstöðum einstakra efnagreininga liggur
víðast hvar innan skekkjumarka greininganna.
Heildarmagn uppleystra efna (þurrefna) í vatni
undan Mýrdalsjökli er allt að því tvisvar sinn-
um hærra en í öðrum jökulám, sem hafa verið
efnagreindar. Til dæmis voru 52 mg/lítra þurr-
efni í Þjórsá þ. 26. maí 1962, en á sama tíma
voru 94 mg/1 í vatni úr Skálm og 102 mg/1
í Fúlalæk. Þessar tölur benda til þess, að allt
að því helntingur uppleystra efna í afrennslis-
vatni frá Mýrdalsjökli sé komið frá hveraút-
streymi undir jöklinum. Eins og að líkum læt-
ur, er munurinn mestur í magni bíkarbónats,
HCO3, en það sem eftir er dreifist einkum á
súlfat og alkalímálma. Bíkarbónat og súlfat eru
Jtví efni, sem fyrst og fremst má búast við að
aukist, áður en gos hefst í Kötlu.
Enda þótt þessi aðferð til gosspár sé langt
frá þvi að vera örugg, virðist hún sú eina, sem
unrit sé að beita við Kötlu, jafnframt jarð-
skjálftamælingum. Vegna Jreirrar hættu, sem
Kötlugos hefur í för með sér, hefur verið í
það ráðizt að gera mánaðarlegar efnagreiningar
á vatni úr ofannefndum jökulám.
Ofanritað er kafli úr skýrslu Guðmundar E.
Sigvaldasonar um rannsóknir sínar í sambandi
við Kötlugos. í næsta hefti Jökuls mun verða
birt ýtarleg skýrsla um hinar merku rannsóknir
hans á þessu efni. Ritstj.
48 JÖKULL