Jökull - 01.12.1962, Blaðsíða 8

5. mynd. ísbreiðustig. Áin rennur frá hægri til vinstri.
Hátt ísbreiðustig á hylnum til liægri, en fer lækkandi til
vinstri, straumur þar vaxandi. Staður: Neðan við Þjófafoss.
Degree of ice cover. Direction of floia is from right to left.
A high degree of ice cover is on t.he deep pool to the right,
diminishing to the left, where flow velocity increases. Loca-
tion: Thjófafoss Fal.ls. Photo: s. Rist.
6. mynd. Krapaförin myndar ísfleka. ísbreiðustigið
orðið hátt, um 0.7 í þversniðinu öllu, nálægt 1.0 við vinstri
bakka árinnar, sem vindur stendur á.
Slndge forming ice 'floes. Degree of ice cover 0.7 approx.
for the cross section as a whole, but approaching unity near
the doumwind left bank. Photo: s. Ríst.
2.22. Varmi frá árbotni. Þann hluta ársins,
sem hlýjast er, leiðist varmi úr vatninu til ár-
botnsins, en hið gagnstæða á sér stað á vetrum.
Um hávetur, Jregar vatnshitinn er um 0°C, er
varmastreymi erlendis á líkum breiddargráðum
og hér talið riálægt 150 kílókalóríur/km2/sek.
Jarðhitadeild raforkumálastjóra telur þessa
leiðni eitthvað hærri liér á landi, en tölur liggja
enn ekki fyrir.
Enda þótt það sé eitthvað hærra hér á lartdi,
er varmastreymi þetta samt óverulegt í saman-
burði við áhrif loftsins. Þegar ísþekjan er loks
orðin svo þykk, að hún hefur að mestu tekið
fyrir loftkælinguna, getur þetta atriði farið að
segja til sín.
2-23. Fallorka breytist i hitaorku. Ef vatn
fellur um 1 m og orkan breytist öll í hita,
hitnar það um i/427 úr stigi, þ. e. a. s. lrvert
kg fær 3-/427 kílókalóríuvarma. Reynslan er oft
sú, að einmitt í fossum og flúðum blandast
vatnið lofti, svo að kæling verður þar mikil og
þá gætir þessa ekki. En þegar fossarnir eru
komnir undir klakahjúp, eins og oft á sér stað,
þegar líður á vetur, þá fer hitinn, sem þeir fá
í fallinu, að gera vart við sig. Neðan við foss-
inn er áin alauð og landahrein á 100—300 m I
kafla. I þessu sambandi rná til gamans geta
þess, að hugsjónamaður nokkur í Reykjavík
setti fram þá kenningu, að auðveldlega mætti
losna við alla jökla. Ráðið væri afar einfalt.
Aðeins þyrfti að virkja eina litla jökulsprænu,
nota síðan orkuna til að bræða úr jöklinum,
þá fengist meira vatn, svo að hægt væri að
auka orkuverið og bræða meiri ís og þannig
koll af kolli. Sé þetta athugað reikningslega,
kemur í ljós, að vatn þarf að falla 427 m til
þess að fallorka nægi til að hita það um 1°,
og þá þarf það að falla 80 sinnum jressa vega-
lengd til þess að geta brætt þyngd sína, þ. e.
a. s. röska 34 þús. metra eða 16 hæðir Oræfa-
jökuls.
2.24. Snjókoma og lindir. Lækjasytrur og allt
upp í meðalstórar ár geta Jrorrið með öllu um
stundarsakir, þegar kæfir í þær auðar. Yfir að
líta verður áin einn samfelldur krapagrautur
og stíflast á brotum og í þrengslum. Þetta ger-
ist oft allsnögglega, efstu stofnlækir árinnar
taka fyrst að stíflast, það dregur úr rennsli
þeirra eða þeir hverfa með öllu, en Jrar með
vex hlutfallið krap/vatn á næsta svæði þar
6 JÖKULL