Jökull - 01.12.1962, Blaðsíða 5

því meira að segja skotið upp úr vatninu,
e£ í'rostið er langvinnt.
Agangur nefnist það, er árnar bólgna upp,
eða þær leggur þannig að vetrarlagi, aðal-
lega vegna grunnstingulsins, að vatnið hlýt-
ur að brjótast úr farvegi sínum og flæða
yfir bakkana.
Hrönn nefna Árnesingar hinn frauðkennda
ís, sem krapaför myndar og lirúgast saman með-
fram og á Þjórsá, t. d. við Urriðafoss. Af Þjórs-
árbrú er hún áberandi, þegar áin hefur skoriö
sig niður eða dottið, eins og það er kallað, og
stálin standa landföst og mynda ísgljúfur niðri
í aðalgljúfrinu.
Svifís. Nýyrði yfir hið fyrsta stig íss í straum-
vatni og stöðuvatni, upplirærðu af öldugangi.
Þetta eru svifléttar ísagnir eða hnoðrar úr hexa-
gónölum kristöllum [2]. Ef hreyfing vatnsins
er mjög hæg, myndast örfínar kristalnálar, en
venjulegri eru þó plötur, sem verða kúlulaga
í volkinu. Ekki verður tekið eftir sviflsnum,
nema sérstakri athygli sé beint að honum.
Þegar ekið er með sterkum bifreiðaljósum yfir
ár og svifís er í þeim, glitra ísagnirnar sem
eldsnögg leiftur um allt vatnið. Nokkur hluti
svifíssins ánetjast botni (grunnstingull), en aða.1-
magnið hópast saman á yfirborðinu og mynd-
ar krapaför eða skrið.
Isbreiðustig merkir, live mikill liluti vatns-
fallsins er þakinn krapaför, og er þá átt við
ákveðið þversnið eða kafla árinnar [3]. Þegar
helmingur yfirborðsins er þakinn krapaför, er
ísbreiðustigið 0,5, og 1, þegar það er alþakið.
Þrepahlaup nefnist það, er ár vaxa snögglega
í frostum og sprengja af sér klakahjúpinn.
Þessi umbrot standa aðeins skamma stund. Á
eftir eru árnar fyrirferðarlitlar í íslausum far-
veginum með jakahrannir til beggja hliða. Or-
sakir þessara hlaupa eru þær, að þegar ár legg-
ur, J^rengir ísinn mjög að vota þversniðinu og
hækkar vatnsstöðuna. Klakagarðar myndast á
brotum, og vantsfyllur safnast bak við þá. ís-
liellur leggjast yfir vatnfyllurnar. Þannig frjósa
árnar I þrepum. Þegar dregur úr frosti, minnk-
ar styrkur klakagarðanna og einkum þó festa
þeirra við botninn. Fari nú svo, að eitt af
efstu Jmepunum bresti, flæðir vatnsfyllan fram
á næsta Jtrep, sem oftast lætur undan hinum
skyndilega aukna þunga. Þá er þeim þrepum,
sem neðar liggja, voðinn vís. Flóðbylgjan rís
nú hærra og hærra, eftir Jrví sem hún skríður
1. mynd. Urðarkambur, sem íshrönn Þjórsár hefur ýtt
saman. Isinn til vinstri, Búrfell í baksýn. Photo: S. Rist.
A ridge of rock debris formed by a Thjórsá ice jam (on the
left side). Mountain in the background is Búrfell.
2. mynd. Svifís í Þjórsá, enn fremur er frauðkenndur ís-
flóki — grunnstingull — að vaxa frá botni og nálgast
yfirborðið.
Frazil ice — ice in suspension — also anchor ice is shown
as a frothy ice mass growing from the bottom and appro-
JÖKULL 3