Jökull - 01.12.1962, Blaðsíða 6

lengra niður eftir, þangað til að hún kemur
á það svæði, þar sem halli farvegarins er minni
en 3 metrar á km.
3. mynd. Svifísinn hefur stigið til yfirborðsins og myndað
krapaför.
Frazil ice has coagulated to floating sludge. Photo: s. Rist.
4. rnynd. Vegið úr ísháfnum.
Weighing a sample of floating sludge. Photo: s. Rist.
2. VARMABÚSKAPUR VATNA
2.1. Tveir sérkennilegir eiginleikar vatns.
Hér verða aðeins raktir þeir þættir varma-
búskaparins, sem varða ísalagnir og ísalausnir,
en hvernig vatn hitnar upp að sumrinu, er
óþarft að rekja hér. Aður en reynt er að skýra
ísalagnir og ræða um varmabúskapinn, er nauð-
synlegt að vekja athygli á tveimur sérkennileg-
um eiginleikum vatnsins.
Sá fyrri er, að vatn hefur þann afbrigðilega
eiginleika, eins og vitað er, að hafa mestan
eðlisþunga við + 4° C (1 cm3 = 1 g). Hvort
heldur vatnið liitnar eða kólnar frá fjögurra
stiga markinu, verður það þeim mun eðlislétt-
ara. Fjögurra stiga heitt vatn leitar því til botns-
ins, livort heldur það er í sambýli við heitara
eða kaldara vatn.
Hinn eiginleikinn er hæfni þess að halda
við hitajafnvægi. Bræðslu- og þá jafnframt
storknunarvarmi vatns er sá hæsti, sem þekktur
er meðal kunnra efna, 79,7 kalóríur (hitaein-
ingar). Með öðrum orðum, það þarf að nema
burt á einhvern hátt sem næst 80 kílókaloríur
fyrir livert kílógramm af vatni, sem fer yfir
markið úr fljótandi í fast ástand, og síðan þarf
jafnmikill varmi að berast að aftur, til þess að
ísinn bráðni.
2.2. Varmajöfnuður.
Hér skal aðeins lauslega drepið á þá þætti,
sem taka verður tillit til, þegar finna skal varma-
jöfnuð.
1) Geislun.
a) Inngeislun.
b) Útgeislun.
2) Uppgufun.
3) Varmaleiðsla frá botni.
4) Fallorka, sem breytist í hitaorku.
5) Snjókoma eða skafrenningur.
6) Varmi, að- og frárennslis, t. d. lincla í
botni og bökkum.
2.21. Geislun og uppgufun. Útgeislun er
þáttur, sem veldur miklu varmatapi. Útgeislun
er aðeins frá yfirborðinu. Mælingar benda til
þess, að um útgeislun frá hinum dýpri vatns-
lögum eða botninum sé ekki að ræða, því að
4 JÖKULL