Jökull


Jökull - 01.12.1968, Page 49

Jökull - 01.12.1968, Page 49
13. mynd. Langskurðir frá Nýjafelli. H: hæð m y. s. DN: fjarlægð frá Nýjafelli, km. 19. sept. 1946 (skv. korti U. S. AMS.); 20. júní 1959; 12—14. júní 1967. Fig- 13. Profiles of the glacier front above Nýjafell. H: elevation, metres above sea level. DN: distance from Nýjafell, km. Sept. 19, 1946 (after the map of U. S. AMS.); June 20, 1959; June 12-14, 1967. ÁLYKTANIR Athuganir þær og mælingar, sem skýrt er frá hér að framan, benda til, að Tungnárjökull hlaupi fram á nokkurra áratuga fresti. Sömu sögu er að segja um aðra flata skriðjökla á norður- og vesturhluta Vatnajökuls. Sigurður Þórarinsson (1964) hefur dregið saman heimild- ir um þessi framhlaup, og telur hann fráleitt, að orsök þeirra sé eldsumbrot undir jökli. Skyndileg framhlaup jökla gerast víðar en á íslandi, t. d. í Alaska (Post 1960), Suður-Ame- ríku og Mið-Asíu (Lliboutry 1965, bls. 658). Greinargerð Post’s um framhlaup jökla í Alaska er mjög fróðleg, einkum athuganir á Muldrow jökli fyrir og eftir framhlaup 1956— 1957. Þessi jökull er langur og tiltölulega rnjór og verður til úr mörgum þvergreinum, er falla af lijarnjöklum. Neðsti hlutinn er allajafna kyrrstæður og eyðist af leysingu, en miðhluti jökulsins hækkar vegna skriðs frá þverjöklun- um, þar til jafnvægið raskast og jökullinn hleypur fram. Post sýnir fram á, að hugsan- legt er að jarðskjálftar hafi komið sumum fram- hlaupunum i Alaska af stað, en raunverulega ástæðu þeirra telur hann röskun á jafnvægi vegna íssöfnunar á miðhluta jökulsins eins og að framan greinir. Weertman (1962) hefur sett fram allflókna kenningu til að útskýra skyndileg framhlaup með minnkandi núningsmótstöðu við botn jökl- anna. Hann gerir ráð fyrir, að vatnið á botn- inum sé í því sem næst jafnþykku lagi. Ef þetta vatnslag þykknar af einhverjum ástæðum, getur það kaffært ójöfnurnar, sem annars ráða skrið- hraðanum. Hinir erlendu jöklar, sem kunnugt er um framhlaup á, eru allir býsna ólíkir hinum flötu skriðjöklum Vatnajökuls. I Alaska a. m. k. eru þetta langir og mjóir jöklar. Lliboutry (1965) getur þess (eftir Mercer), að allt séu þetta „kaldir" jöklar á fremur úrkomulitlum svæð- urn, en Vatnajökull er tempraður og úrkoma þar mikil. Auðvelt er að skýra framhlaup Tungnár- jökuls, ef hann er kyrrstæður milli framhlaupa. Augljóst er, að kyrrstæður jökull tekur mikl- um breytingum með tímanum. Hann þynnist neðan jafnvægislínunnar og þykknar ofan henn- ar og verður smám saman allur brattari. Þetta kemur vel heim við Tungnárjökul á árunum frá 1946 til 1967, sbr. Mynd 13. Nauðsynlegt skilyrði þess, að jökull geti verið kyrrstæður, er að innri spennur, sem orsakast af eigin- þunga jökulsins, fari ekki yfir ákveðið mark, JÖKULL 18. ÁR 383

x

Jökull

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.