Jökull - 01.06.2000, Qupperneq 65

Jöklabreytingar 1930-1960, 1960-1990 og 1996-1997
Oddur Sigurðsson
Orkustofnun, Grensásvegi 9, 108 Reykjavík
YFIRLIT -— Sumarið 1997 var í hlýrra lagi um allt land og vetrarúrkoma lítil á jöklum rétt eins og árið á
undan. Þegar þettafer saman segir þaðfljótt til sín við jökulsporðana. Margir þeir, sem á annað borð bregðast
jafnt og þétt við breytingum á afkomu, en hafa ekki eðli framhlaupsjökla, hafa þegar hopað. Haldi afkoma
jöklanna áfram að rýrna verða þeirflestir farnir að hopa innan eins til tveggja ára. Jöklamœlingamenn vitjuðu
43 staða við jökulsporða haustið 1997. Unnt reyndist að mæla á 38 stöðum og hafði jaðarinn hopað á 25 þeirra,
gengið fram á 8, en staðið í stað á 3. A tveimur stöðum vantaði fyrri viðmiðun. Afþeim jöklum, sem ekki eru
framhlaupsjöklar hopuðu 11 en 5 skriðu fram. A Virkisjökli varð að gangafrá án þess að mælt yrði vegna þess
að aur huldi jökulsporðinn. Gamall snjór lá yflr sporði Snœfellsjökuls á Jökulhálsi, og einnig kom snjór í veg
fyrir mœlingu á Gljúfurárjökli og Langjökli í Jökulkróki. Mikill gangur var enn í Drangajökli, nú mest ofan í
Kaldalón þar sem sporðurinn gekkfram milli 600 og 700 m. Er þetta framhlaup orðið fjórfalt lengra en varð á
árunum 1936-1940 er jökullinn gekk síðastfram.
AFKOMUMÆLIN GAR
Tölur um afkomu nokkurra jökla samkvæmt mæling-
um Orkustofnunar og Raunvísindastofnunar Háskóla
íslands eru í töflu 1 (Helgi Björnsson og fl., 1993,
1995a, 1995b og 1997; Oddur Sigurðsson, 1989,1991
og 1993; Oddur Sigurðsson og Ólafur Jens Sigurðsson
1998). Til samanburðar eru einnig í töflunni samsvar-
andi tölur fyrri ára.
ATHUGASEMDIR OG VIÐAUKAR
Drangajökull
Indriði á Skjaldfönn lýsir framgangi Kaldalónsjökuls
svo: „Kverkin er sneisafull af kargsprungnu, hrynj-
andi jökulstáli sem er komið vel fram fyrir það sem ég
tel að Kverkin hafi byrjað. Þar uppi á brúninni Lóns-
eyrarmegin á Jökulholtunum veltur jökullinn líka ut-
ar og utar fram af, yfir allnokkuð gróið land. Innri-
Einangursá sem kemur í Mórillu um 2-3 km frá jökli
var með skollit, en hefur verið hrein bergvatnsá nú
lengi. Verulegur hluti Mórillu kom í sumar og haust
fram undan jöklinum Armúla megin í tveimur kvísl-
um, vatnsmiklum og dökkmórauðum með grjótkasti,
en þarna hefur í nær tvo áratugi aðeins verið um lítil-
fjörlegt bergvatnsseytl að ræða. Jafnframt þessu færist
sprungusvæði og gangur í jökulsporðinum nær og nær
Votubjörgum sunnan Lónbotnsins.
Það verður að segjast að þegar maður hefur alist
upp með hopandi jökulsporði og hafði líka lesið í bók
Sigurjóns Rist Vatns er þörf „Hann er á hröðu und-
anhaldi... Spurningin er: Lifir Drangajökull af næstu
öld? “ þá kemur það hátterni hans að ganga fram með
þessum ofstopa mér mjög í opna skjöldu.
Arferði var með miklum ágætum, mest útsynning-
ur hér vetrarmánuðina, stóð því upp á hlíðar og snjóa-
kistustaði í Skjaldfannardal og fannir orðnar litlar í
haust, enda var þær að leysa til októberloka. Skjald-
fönn þó 3-4 m þá, þar sem hún var þykkust.
Vorið var gott og áfallalaust, nógur spretturaki, kal
nokkurt en greri að mestu, enda gróðrartíð dæmafá
júlí og ágúst og heyfengur aldrei meiri, nær tvöfald-
ur miðað við meðalár. Grasvöxtur í úthaga feykilegur
og dilkar hér eftir því eða 20,6 kg að meðaltali. Berja-
spretta þó heldur sein og misjöfn og krækiber ekki
teljandi. Haustið einstaklega gott en votviðrasamt.“
JÖKULL No. 48 63