Jökull - 01.06.2000, Blaðsíða 58

Leó Kristjánsson
A A’
1. mynd. Dæmigert Nicol-prisma, um 4 cm langt. í ljósinu sem kemur vinstra megin frá á neðri myndinni, eru
sveiflur bæði í stefnur lóðrétt og lárétt (út-inn úr blaðinu). Fyrrnefndu sveiflurnar (e) komast beint í gegn, hinar
(o) speglast til hliðar frá límefni í A’C. - Nicolprisni madefrom a crystal oflceland Spar. Light entering from
the left is separated into two rays with orthogonal vibrations, one ofwhich is defiected to the side.
síðan nefnd „Nicol-prismu“ höfundinum til heiðurs,
þótt margskonar ný afbrigði í gerð þeirra kæmu fram
síðar.
Annað afrek Williams Nicol var að sýna fram á,
hvernig slípa mætti svo þunnar sneiðar af ýmsum efn-
um sem venjulega eru ógagnsæ, að ljós komist vel
gegnum þau. Hann rannsakaði fyrst og fremst sneiðar
af trjáviði og steingerðum trjám á þennan hátt. Sneiðar
af bergi eins og blágrýti, verða á sama hátt gegnsæjar
ef þær eru nógu þunnar, sjá næsta kafla.
Silfurberg það sem Nicol notaði, hefur hann hugs-
anlega fengið frá G.S. Mackenzie (1780-1848) eða
öðrum ferðalöngum til íslands. Vinur Nicols og koll-
ega í Edinborg, Alexander Bryson, vann einnig að
þróun tækja þar sem Nicol-prismu voru notuð. Hann
erfði síðan bæði bergsýni Mackenzies og tæki Nicols.
Bryson ferðaðist til Islands 1862 og reit um það stutta
ferðasögu.
Á árinu 1847 sýndi William Nicol efnilegum
skólapilti í Edinborg, að nafni J.C. Maxwell, silfur-
bergsprismu sín og gaf honum síðan slík prismu.
Maxwell notaði þau til að skrifa merkar vísindagrein-
ar um breytingar á ljóseiginleikum efna þegar þau
verða fyrir þrýstingi. Hann gerði það svo ekki enda-
sleppt í ljósfræðinni, því að 1864 setti hann fyrst fram
hina frægu kenningu sína um að ljós sé bylgja í raf-
og segulsviði.
Henry Clifton Sorby (1826-1908)
H.C. Sorby, sem er almennt talinn faðir smásjárberg-
fræðinnar (sjá Judd, 1908) bjó í Sheffield á Englandi.
Hann hafði erft talsvert fé eftir foreldra sína, þannig
að hann gat alla ævi starfað sjálfstætt að eigin áhuga-
málum. Eitt þeirra var slípun þunnra bergsneiða og
skoðun slíkra sneiða í smásjá. Slípunin var vandasamt
verk, sem framkvæma þurfti í mörgum áföngum, en
56 JÖKULL No. 48