Iðjuþjálfinn - 01.12.1998, Side 28

Iðjuþjálfinn - 01.12.1998, Side 28
kreppu áhugamannafélagsins. En leiddi það inn í tímabil atvinnumennsku sem líklega mun standa yfir með einhverjum hætti næstu 10 til 15 árin. En hvað mælir með því að frjáls fé- lagasamtök og sérstaklega hagsmuna- gæslufélag eins og Geðhjálp fari út í rekstur þjónustu. Fyrir því vil ég einkum nefna þrjú rök: pólitísk, rekstrarleg og lýð- ræðisleg. Eldmóður Pólitískt landslag síðustu tveggja áratuga hefur breyst í þá átt að fela öðrum aðilum en ríkisstofnunum að reka lögboðna þjónustu hins opinbera. Þessi þróun hefur gengið mislangt eft- ir eðli þjónustunnar og hverjir það eru sem mögulega gætu tekið hana að sér. Hið opinbera getur látið þjónustuna af hendi til markaðarins eða frjálsra félaga- samtaka. Auðveldust hefur þróunin ver- ið þar sem ríkið lætur af hendi fyrirtæki sem geta starfað eftir lögmálum markað- arins. En sömu lögmál gilda ekki þegar um er að ræða fyrirtæki á heilbrigðissviði og í félagsþjónustu. Það er freistandi fyrir hið opinbera að leita til frjálsra félaga- samtaka um rekstur þessarar þjónustu að öllu eða að hluta. Sú leið sem hið opin- bera hefur farið er að gera þjónustusamn- inga. Slíkir samningar fela í sér að rekstr- araðili tekur að sér þjónustuna fyrir ákveðna upphæð og skilar henni sam- kvæmt þeim kröfum sem gerðar eru í samningnum. Rekstraraðili sér um öll launamál og kjarasamninga við starfsfólk. Verði halli á rekstrinum verður sá hinn sami að mæta honum með sjálfsaflafé sínu. Þetta eru al- menn rekstraratriði, en það sem er sér- staklega áhugavert við rekstur frjálsra fé- lagsamtaka er samningsstaða, sveiganleiki, frumleiki og eldmóður. Frjáls félagasamtök geta snúið sér jöfnum höndum til ólíkra aðila eins og mismunandi ráðuneyta, sveitarfélaga, stofnana eða fyritækja um samstarf við úrlausn verkefna. Félagasamtök geta boðið upp á sveigj- anleika í starfsemi, litla yfirbyggingu og skriffinnsku og hreyfanleika starfsfólks milli verkefna. Þau eru frekar tilbúin til þess að reyna nýjar aðferðir og fara óhefðbundnar leiðir að markmiðinu. Fé- lagasamtök líta á sig sem frumkvöðla og byggja á eldmóði félagsmanna og vilja til sjálfshjálpar. Þetta leiðir hugann að því sem nefna má lýðræðisleg rök fyrir þátt- töku frjálsra félagasamtaka í rekstri lög- boðinnar þjónustu. Réttlæting Hefðbundin félagasamtök eins og Geð- hjálp eru formlega séð rekin af sjálfum fé- lögunum. Stjórn er skipuð á aðalfundi þar sem allir félagsmenn hafa jafnan at- kvæðisrétt. Það eru því þjónustuþegarnir sjálfir sem reka þjónustuna. Þetta þarf ekki að vera svona í raun og því duga þessi rök ekki ein sér. Hafa verður í huga að félagasamtök eins og Geðhjálp eru fyrst og fremst réttindagæsluaðilar og bregðist þau því hlutverki hafa þau hvorki tilgang né tilverurétt lengur. Rekstur þjónustu fyrir hið opinbera gerir félagið ekki óhæft til þess að gæta hags- muna félagsmanna sinna. Þvert á móti má færa rök fyrir því að þar með skapist forsendur fyrir betri þjónustu samkvæmt vilja og óskum þjón- ustuþegans. Forsendurnar liggja í sjálfri tilurð félagsins, að vera samtök geðfatl- aðra sem eiga að njóta þjónustunnar. Það er þjónustuþeginn sjálfur sem setur mælistikuna á góða og slæma þjónustu. Það er einnig hann sjálfur sem í gegnum eigin hagsmunasamtök tekur ákvörðun um hvaða þjónusta eigi að vera í boði og hvernig að henni skuli staðið. Það er trú- lega héðan sem finna má helstu réttlæt- inguna fyrir þátttöku frjálsra félagasam- taka eins og Geðhjálpar í rekstri lögboð- innar þjónustu hins opinbera. Sem rekstr- araðili eru samtökin ekki lengur í þeirri aðstöðu að geta fríað sig ábyrgð og ein- göngu bent á aðra þegar eitthvað fer mið- ur eða krafist er úrbóta. Það eru samtökin sjálf sem eru í eldlínu gagnrýninnar og verða að standa sig. í þessu felst áskorun en einnig áhætta. Höfundur er félagsfræðingur og framkvæmdastjóri Geðhjáipar Þel -gærupokar í hjólastóla Höfum hafiö framleiöslu á þessum frábæru Þel-gærupokum í hjólastóla. Þrjár stæröir: S M L Sérsaumum ef óskaö er Tryggingastofnun ríkisins hefur tekiö þátt í kaupunum fyrir fatlaöa. Saumastofan Þel Strandgötu 11 • 600 Akureyri Sími 462 6788 • 853 5829 28 IÐJUÞJÁLFINN 2/98

x

Iðjuþjálfinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Iðjuþjálfinn
https://timarit.is/publication/1164

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.