Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.2009, Síða 40

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 85. árg. 200936
Mikil umræða hefur átt sér stað undanfarin
ár hér á landi og víðar um skaðleg
áhrif stofnanavistar barna á líf þeirra
og heilsu fram á fullorðinsaldur. Það
sem var ekki vitað í gamla daga, þegar
stofnanavistun barna var í algleymingi, en
er vitað nú er sú staðreynd að ungbörn
hljóta skaða til langframa á líkama og
sál ef þau fara á mis við að tengjast
fullorðnum sem í flestum tilfellum eru
foreldrar þeirra. Algengt er að fólk miði
uppeldi barna sinna við eigin reynslu
í bernsku og er það vel ef sú reynsla
var góð og ef tillit var tekið til þarfa og
tilfinninga barnsins. Ef hins vegar ofbeldi,
vanræksla og jafnvel misnotkun barna
eða aðrir meiðandi atburðir hafa tíðkast
Í uppeldinu og eru síðan endurteknir í
sömu mynd hjá næstu kynslóð er voðinn
vís fyrir sálarlíf barnsins. Því er mikilvægt
fyrir fullorðna, sem taka þátt í uppeldi
ungra barna, að skoða og hugleiða
hvernig þeirra eigin reynsla var af sínum
nánustu í bernsku. Þá getur fólk ákveðið
hverju það vill miðla til barna sinna af
eigin reynslu og hverju ekki. Til að geta
skilið betur og komið til móts við þarfir,
þroska og reynslu ómálga barna þurfa
fagfólk og uppalendur oft að afla sér
frekari vitneskju. Mikið af slíku efni hefur
hingað til verið aðgengilegt almenningi
á erlendum tungumálum en nýlega
bætti bók Sæunnar Kjartansdóttur,
sálgreinanda og hjúkrunarfræðings, úr
skorti á efni fyrir íslenska lesendur og því
ber að fagna.
Fyrri hluti titils bókarinnar „Árin sem
enginn man“ vekur forvitni því hann minnir
á að margt býr í huldum heimi, ekki síst
í eigin hugarheimi, sem er meðvitundinni
ekki aðgengilegt. Seinni hlutinn „Áhrif
frumbernskunnar á börn og fullorðna“
gefur til kynna við hverja bókin á erindi,
það er alla sem sinna umönnun og
uppeldi barna. Bókin höfðar einnig til
allra fullorðinna sem ekki muna eftir fyrstu
árum ævinnar en hafa eigi að síður orðið
fyrir áhrifum á þessum tíma sem hafa
mótað þá fyrir lífstíð. Efnisyfirlitið veitir
góða yfirsýn yfir kaflaskiptingu. Kaflanir
eru auðlesnir þótt um fræðilegt efni og
hugtök sé að ræða. Hugtakalisti auðveldar
skilning á þeim hugtökum sem kunna að
vera lesandanum framandi. Í hverjum kafla
er að finna rammatexta og það auðveldar
íhugun og upprifjun á textanum.
Í formála bókarinnar kemur fram hvað
höfundi bókarinnar gekk til með því að
skrifa um þetta efni fyrir fagfólk sem og
almenning. Hún telur að vitneskja um
þroska og mótunaráhrif á fyrstu árunum
sé of mikilvæg til að standa eingöngu
afmörkuðum hópi fagfólks til boða. Þessi
hópur hefur hvort eð er oft og tíðum haft
aðgang að slíku efni á erlendu tungumáli.
Það eru foreldrar og uppalendur sem hafa
mest áhrif á þróun geðtengsla og þroska
barnsins og þurfa því ekki síður á þessari
vitneskju að halda. Bókin á ekki síður
erindi við allt það fólk sem vill skilja betur
eigin þroska og hvaða þættir höfðu áhrif á
hann þegar það var að vaxa úr grasi.
Sæunn byggir bókina á fræðiritum og
kenningum ýmissa fræðigreina, svo sem
barnasálfræði, barnageðlækningum,
sál greiningu, taugasálfræði og tauga­
vísindum. Líklega er best þekkt kenningin
um geðtengsl eftir breska geðlæknirinn
John Bowlby. Listi yfir tilvitnanir hjálpar
lesandanum að átta sig á heimildum og
fræðimönnum sem höfundur byggir á.
Nýlega hafa rannsóknir í taugavísindum
dýpkað skilning á kenningunni um
geðtengsl og sér í lagi aukið þekkingu á
áhrifum reynslunnar og umönnunarinnar
á heila­ og taugaþroska ungra barna. Til
að miðla þessum nýja skilningi til lesenda
styðst höfundur við bókina „Why love
matters: how affection shapes a baby’s
brain“ eftir breskan sálgreinanda, Sue
Gerhardt (2004), sem telja má hliðstæða
bók á enskri tungu.
Fyrsti fræðilegi kaflinn fjallar um tilfinningar
og er hann fróðlegur og gagnlegur í
Sæunn Kjartansdóttir, hjúkrunarfræðingur og sálgreinir, gaf nýlega út bók um
þau mótunaráhrif sem við verðum fyrir í frumbernsku og hvernig þau geta ráðið
viðbrögðum okkar alla ævi.
Marga Thome, marga@hi.is
Árin sem enginn man. Áhrif frum­
bernskunnar á börn og fullorðna.
Höfundur: Sæunn Kjartansdóttir.
Útgefandi: Mál og menning, Reykjavík,
2009. ISBN: 978­9979­3­3026­4.
Bókin er 203 bls.
BÓKARKYNNING
ÁRIN SEM ENGINN MAN