Morgunblaðið - 10.09.2015, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2015
Öryggi Verkefnið Göngum í skólann fer nú fram í níunda sinn með það að markmiði að auka færni barna í umferðinni á göngu í skólann. Krakkarnir í Lágafellsskóla í Mosfellsbæ tóku vel í málið.
Árni Sæberg
Skólarnir eru að hefjast.
Sumir hlakka til. Aðrir kvíða
fyrir og hjá enn öðrum eru
bæði vonir og kvíði. Þar ræð-
ur fyrri skólareynsla og
sjálfsöryggi barna og ung-
linga.
En það er skólaskylda á
Íslandi, allir verða að mæta.
Skólinn þarf að vera öruggur
staður þar sem börn geta
þroskast og foreldrar geta
verið öruggir um þau.
Flest okkar eiga minningar um það þeg-
ar lúsin kom í skólann. Það var allt sett í
gang og skólahjúkrunarfræðingurinn
stjórnaði. Miðar sendir heim með börn-
unum, það þurfti að þvo og kemba alla
daga. Fyrirmyndarsamvinna heimila og
skóla. Þetta hélt áfram uns annar miði kom
heim sem sagði að nú mætti hætta að
kemba. Lúsin tapaði. En allir vissu að lúsin
kæmi aftur, seinna sama vetur eða þann
næsta. Enginn vissi hvar lúsin var á sumr-
in. En hvenær sem hún kæmi aftur vissu
allir og vita enn í dag hvað þá skal gera.
Enginn skóli líður lús. Enginn skóli getur
verið þekktur fyrir slíka órækt að þar sé
alltaf lús.
En hvað um einelti?
Á sama hátt og lúsin hefur fylgt mann-
kyninu alla tíð hefur fyrirbærið einelti ver-
ið hluti af samfélögum manna og raunar
einnig dýra. Eins konar óværa sem ítrekað
kemur upp og hefur tilhneigingu til að vera
landlæg og lita samfélagið sem ómenning.
Jafnvel heilar þjóðir. Nefna má að tilkoma
kristninnar var í upphafi róttæk uppreisn
gegn grimmd og dómhörku.
En hvað er einelti. Aðilar innan hópsins
taka að sér að lítillækka, hafna eða hrekja
burt aðra sem þeim þykja óæskilegir. Ein-
elti er ofbeldi. Valdabarátta eða leikur með
vald, oft af óvitaskap og skorti á félagslegri
færni. Vanti upp á að fylgt sé eftir reglum
stjórnenda eða viðmið óskýr um hvað telst
rétt og rangt í skólasamfélaginu hljóta
nemendur að fylla upp í þá vöntun með
lausir oft með vanmáttuga reiði ef þeir þá
átta sig á ranglætinu. Einmana skuggabörn
reyna oft að kaupa sér vináttu. Eru þá illa
varin gagnvart óhollum félagsskap og
hverju því sem þar kann að fylgja. Það er
skárra að eiga ótrausta vini en enga.
Vonandi er einelti á undanhaldi í skólum
landsins í heild. Margir hafa unnið þar mik-
ið starf. Leikskólarnir hafa hjálpað og
margir grunnskólar virðast í góðu lagi.
Sá sem þetta skrifar hefur haft ærinn
starfa við að leiðrétta skaðleg minningasöfn
frá eineltisárum í skólum. Jafnvel hjá full-
orðnum, miðaldra, jafnvel rosknu fólki.
Minningar sem hafa lifað og unnið sín
skemmdarverk árum saman. Sögu okkar er
ekki hægt að breyta, en áhrifum áfalla eða
erfiðrar reynslu á nútíð og framtíð er sann-
arlega hægt að breyta með því að kenna
fólki að gera skaðlegar minningar áhrifa-
lausar. Þar getur ein klukkustund skipt
sköpum, en stundum þarf meira til. Þar
eins og annars staðar þarf að kunna til
verka.
Kennarar og skólastjórar eru að mínu
mati ein mikilvægasta stétt þessa lands.
Bera mikla ábyrgð, eiga að gera það og fá
laun í samræmi við það. Foreldrar eru
sannarlega ekki stikkfrí í skólastarfi. Vinni
skólamenn, nemendur og foreldrar vel sam-
an verður hver skóli sannkölluð menningar-
miðstöð.
Þrífum upp einelti úr skólum Íslands á
þessum vetri eins oft og þarf. Látum ekki
eineltið fá frið. Með vísan til Grýlukvæðis
Jóhannesar úr Kötlum nú íslenska skóla-
menn þess ég bið að þeir láti ekki óværuna
lifna við.
hverjum þeim aðferðum sem
þeir kunna. Sá eða sú sem vill
sýna áhrif sín safnar fylgj-
endum til að flæma burtu þá
óæskilegu. Stundum eru þetta
líkamlegar árásir, ekki síst með-
al drengja, en oftar gróf stríðni,
uppnefni o.s.frv. Höfnun, hunds-
un, slúður eða útilokun úr fé-
lagsskap er líklegri meðal
stúlkna.
Barn sem fyrir slíku verður
er ekki í góðri stöðu. Það er
kvíðið, varnarlaust og verður oft
vinalaust. Fáir þora að ögra
valdhöfum með því að styðja þann sem
hópurinn hefur hafnað. Sé hvergi stuðning
að fá, frá kennara, vinum né skilning
heima, er lífið erfitt. Því miður hafa mörg
börn þurft að búa við slíkar aðstæður í
skóla, jafnvel allan grunnskólann. Og þá er
líklegt að hlutverkið óverðugur eða óvel-
kominn hafi stimplast inn og haldi áfram í
næsta skóla, jafnvel inn í framtíðina.
Ólíku saman að jafna
Verkefnin að hreinsa upp lúsafaraldur og
einelti eru hliðstæð: Að greina ástandið.
Ganga síðan til verks með stefnu, þekkingu
og skipulag er vandinn kemur upp og ljúka
verkinu. En málin eru ólík að einu leyti.
Enginn skaðast varanlega af lús. En einelt-
ið getur skaðað persónuna og líf hennar
varanlega. Barn sem býr við hjálparvana
stöðu býr við viðvarandi kvíða og ótta og
eignast ranga mynd af sjálfu sér. Ævisaga
okkar er safn minninga sem allar eru í
myndum í vitundinni. Sterkar minningar,
ekki síst þær sársaukafullu, stimplast ræki-
lega inn í minnið og geymast þar, sam-
anber algenga setningu „því gleymi ég
aldrei“. Þær hafa tilhneigingu til að rifjast
upp í tíma og ótíma og hafa því mikil áhrif
við mótun á sjálfstrausti og sjálfsmynd.
Undirbúa jarðveg fyrir andleg vandamál
síðar, sem oft kallast sjúkdómar, raskanir
o.s.frv. Einelti í skólasamfélagi er skaðlegt
gerendum. Sé eftirliti ekki sinnt fá þeir
ekki leiðréttandi kennslu í þeirri fé-
lagsfærni að geta verið innan um aðra án
yfirgangs. Þá er einelti kennsla fyrir þol-
endur í að lifa af sem óverðugir og rétt-
Eftir Ingólf S.
Sveinsson » Á sama hátt og lúsin hefur
fylgt mannkyninu alla tíð
hefur fyrirbærið einelti verið
hluti af samfélögum manna
og raunar einnig dýra. Eins
konar óværa sem ítrekað
kemur upp...
Ingólfur S. Sveinsson
Höfundur er geðlæknir.
Eineltið og lúsin
Í fjárlagafrumvarpi
Bjarna Benediktssonar
fjármálaráðherra fyrir
árið 2016 felast mikil
tíðindi. Skattþrepum
verður fækkað úr þrem
í tvö og breytingar
verða á tekjuviðmiðum.
Breytingarnar verða
gerðar í tveim áföngum
og koma að fullu til
framkvæmda 1. janúar
2017. Breytingarnar
fela í sér miklar kjara-
bætur fyrir alla tekju-
hópa en þó sérstaklega
fyrir millitekjufólk í
landinu.
Ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokksins og
Framsóknarflokksins
hefur þá stefnu að ein-
falda skattkerfið og
gera það skilvirkara.
Fyrsta skrefið var stigið
á árinu 2014 en þá var
létt skattbyrði af tekju-
lægri heimilum með
hækkun neðri þrepa-
marka tekjuskattsins og
lækkun miðþrepsins. Í tengslum við gerð kjara-
samninga vorið 2015 samþykkti ríkisstjórnin að
beita sér fyrir breytingum á tekjuskatti einstaklinga
sem myndi leiða til hækkunar á ráðstöfunartekjum
allra launþega en þó sérstaklega millitekjuhópa.
Sjálfstæðisflokkurinn fór fram í síðustu kosn-
ingum með fyrirheit um lækkun skatta og einföldun
skattkerfisins. Í frumvarpi fjármálaráðherra raun-
gerast þau fyrirheit. Sjálfstæðisflokkurinn stendur
við sitt.
Einfalt og
skilvirkt
skattkerfi
Eftir Unni Brá
Konráðsdóttur
Unnur Brá
Konráðsdóttir
» Sjálfstæðis-
flokkurinn
hét því í síðustu
kosningum að
lækka skatta og
einfalda skatt-
kerfið. Í frum-
varpi fjár-
málaráðherra
raungerast þau
fyrirheit.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.