Iðjuþjálfinn - 01.11.2007, Blaðsíða 8

8 • IÐJUÞJÁLFINN 2 / 2007
arinnar lifa undir fátækramörkum. Á
árunum 1921 til 1990 var mikil gróska
í mongólsku mannlífi. Á þessum árum
eru ekki til skrár um fátækt í landinu.
Atvinnuleysi hefur aukist gríðar lega frá
1990 og er líklega í dag í kringum
17%. Þeir sem verst verða úti eru
fatlaðir (Zinamider, 2005).
Í þriðja lagi má segja að við hvarf
Sovétríkjanna frá Mongólíu í kringum
1990 hafi tækniúrræði og tækniþekking
horfið og forsendur iðnvæðingarinnar
brostið. Að sama skapi hefur dýrmæt
læknisfræðileg þekking og öll heil­
brigðisþjónusta rýrnað á sl. áratug. Þeir
læknar sem áður unnu á spítölunum
voru flestir rússneskir eða í það minnsta
menntaðir í Rússlandi. Þeir hurfu
flestir til síns heima er Sovétríkin hurfu
frá Mongólíu. Ljóst er að menntunarstig
heilbrigðisstarfsmanna í Mongólíu er
langt frá því að standa jafnfætis vest­
rænum læknisfræðilegum kröfum og
þekkingu. Tækniþekking heilbrigðis­
starfs manna er einnig afar bágborin og
þarfnast þjálfunar.
Samkvæmt tölum frá heilbrigðis­ og
félagsmálaráðuneytinu í Mongólíu eru
um 115.000 (4,8% af heildaríbúafjölda)
fatlaðir einstaklingar í Mongólíu
(Zina mider, 2005). Ekki eru til neinar
tölu legar staðreyndir varðandi algengi
MND sjúkdómsins í Mongólíu en skv.
því sem ég hef lesið er algengið nokkuð
svipað í öllum heiminum. Þó eru ein­
stöku svæði eins og Japan með meira
algengi. Á flestum stöðum er talað um
að af hverjum 100.000 íbúum séu
fjórir til fimm einstaklingar með
MDN. Þá má reikna með að rúmlega
100 manns séu með MND í Mong­
ólíu.
Hjálpartækin
Sá búnaður sem við sendum til
Mong ólíu er búnaður sem við Íslend­
ingar erum hættir að nota enda erum
við orðnir afar tæknivæddir og rafrænir
í allri hjálpartækjanotkun. Engu að
síður er þessi búnaður í góðu ástandi
og afar verðmætur, hvort sem um er að
ræða í íslenskum krónum eða mong­
ólskum tugrighs.
Hugmynd okkar með því að senda
iðjuþjálfa og hjúkrunarfræðinga með
út var að geta fylgt þessum búnaði eftir
með kennslu í notkun hans svo hann
myndi ekki daga uppi ónotaður í ein­
hverri vöruskemmu. Við tókum með
okkur 10 öndunarvélar og sérfræðingur
okkar í þeim málum náði að kenna
við eigandi starfsfólki á þær og síðan var
þeim skipt niður á milli sjúkrahúsanna
þriggja.
Okkur lærðist á fyrstu dögum okkar
í Mongólíu eftir að hafa heimsótt þrjú
stærstu sjúkrahúsin í Úlan Bator að
þekking á þeim búnaði sem við sendum
var lítil sem engin. Ekki einu sinni
með al þeirra tveggja sjúkraþjálfara sem
við hittum. Í landinu eru þrír iðju­
þjálfar og aðeins einn þeirra með starfs­
leyfi. Hann starfar með börnum. Hinir
stunda nám í mongólsku. Allir nema
einn eru af erlendu bergi brotnir og
komnir til Mongólíu í öðrum erinda­
gjörðum en að starfa við fag sitt. Það
sama má segja um sjúkraþjálfarana,
þeir eru menntaðir erlendis og virtist
okkur meðferðir þeirra og sérhæfing
aðallega felast í „blóð koppameðferð“
(„cupping“).
Aðbúnaðurinn á sjúkrahúsunum
þrem ur var vægast sagt skelfilegur. Mér
var hugsað til Tækniminjasafnsins á
Seyðisfirði sem ég hafði heimsótt
nokkr um mánuðum áður. Tækja bún­
aður var slíkur að okkur skorti hrein­
lega aldur til að kunna skil á honum.
Opið var víða ofan í lagnir og megn
lykt sem saman stóð af klór og soðnu
ærkjöti fyllti vitin. Okkur varð á þessari
stundu berlega ljóst að án aðstoðar
annarra landa ætti Mongólía litla von
um framfarir. Það var því afar bagalegt
að ekki náðist að ná gámnum í gegnum
landamæratollinn milli Kína og Mong­
ólíu á þeim tíma sem við vorum við
störf þarna þannig að við gátum ekki
kennt á hjálpartækin. Gámurinn hefði
skv. áætlun átt að koma til landsins
tveim vikum fyrir komu okkar, en
málið reyndist mun flóknara en við
bjugg umst við. Mikil spilling er í land­
inu og reglur hafa verið hertar við alla
tollafgreiðslu, sér í lagi eftir að nýr toll­
stjóri tók við, en fyrir rennari hans situr
inni fyrir spillingu. Swiss Agency for
Development and Cooperation hefur
staðið þétt við bakið á okkur í allri
þessari vinnu.
Ég veit að þörfin fyrir þennan búnað
sem við gáfum er gríðarleg. Í landinu
er nánast ekkert til af hjálpartækjum
sem létt geta líf MND veikra eða ann­
arra sjúklinga og aukið lífsgæði þeirra.
Hjóla stóll er tiltölulega sjaldgæft fyrir­
bæri, hvað þá hjólastóll með háu baki
og höfuðstuðningi eins og MND veikir
þurfa. Inni á sjúkrahúsunum sváfu
sjúkl ingarnir á beddum með eigin
sængur fatnað. Á gjörgæslunni var eitt
sjúkrarúm. Ekkert rúmanna var upp­
hækkanlegt.
Annað sem við vorum hrædd um var
að búnaðurinn yrði ekki notaður á
þann hátt sem við höfðum lagt upp
með, þ.e. stofnaður hjálpartækjabanki
þar sem fram færu inn­ og útlán á
hjálpartækjum. Við óttuðumst að bún­
aðurinn yrði jafnvel seldur á svarta
markaðnum.
Stór hluti mongólsku þjóðarinnar er
ekki á neinum manntalsskrám og þar
af leiðandi eiga þeir einstaklingar ekki
rétt á neinni heilbrigðisþjónustu. Þessir
sömu einstaklingar verða því að kaupa
sér allan búnað sjálfir. Þetta er flókið
og ekkert sem breytist á einni nóttu.
Iðjuþjálfun í Mongólíu
Máttur veraldarvefsins er stórkost­
legur. Í gegnum netið var kærkomið að
finna tvo iðjuþjálfa og tvo sjúkraþjálfara
sem eru að vinna að því að koma iðju­
þjálfanámi og sjúkraþjálfaranámi á
kopp inn við Heilsuháskólann í Úlan
Bator. Þessar frómu konur koma frá
Sviss og Bandaríkjunum. Ég bendi
áhugasömum á að lesa skýrsluna þeirra
sem hægt er að nálgast á slóðum sem
gefnar eru hér í lok greinar.
Ég átti fund með einni þeirra í
Boston í sumar. Amanda Withford
heitir hún og verður að segjast að það
var ákaflega gaman að hitta iðjuþjálfa
sem berst fyrir sama málaflokki og ég.
Amanda var þá nýkomin frá Taílandi
þar sem hún hefur unnið við upp­
byggingarstörf eftir flóðbylgjuna. Ég
náði samkomulagi við Amöndu um að
hún myndi taka að sér að ljúka verk­
efninu okkar. Við höfum verið svo
lánsöm að fá leiðbeiningar frá áströlsku
MND samtökunum varðandi upp­