Skólavarðan - 01.10.2005, Síða 29

29
Réttlæting
Áður en lengra er haldið vil ég að
eftirfarandi komi skýrt fram. Á þeim um
25 árum, sem ég hef starfað við kennslu,
hef ég verið í hópi þeirra sem bandaríski
fræðimaðurinn Larry Cuban kallaði klapp-
stýrur tæknivæðingarinnar – og tel mig
þar enn.
Fá tæki hafa ögrað mér jafnmikið til að
leita nýjunga í skólastarfi og tölvan og fá
hafa valdið mér jafnmiklum erfiðleikum.
Á hinn bóginn vill svo til að ég hef getað
gert hluti með tölvunni í kennslustofunni
sem hafa opnað nýjar víddir í kennslu - þó
svo krítin sé á sínum stað.
Mér finnst hins vegar ótrúlegt að sjá
að tæki, sem býður upp á jafnmikið og
tölvan, sé notað með jafnkerfisbundnum
hætti til að forheimska fólk.
Ég vek athygli á því að þessi sjónarmið
mín eru ekki einungis nöldur. Fleiri hafa
haldið þessu á lofti, til dæmis Edmund
Tufte.1 Hann er mun harðorðari og nánast
hafnar forritinu og gæðum þess en ég
vil að það sé notað á skynsamlegan og
hógværan hátt.
Galdur og gæði
Um er að ræða forritið Power Point sem
varð til um miðjan níunda áratuginn.
Fleiri slík urðu til. Power Point var keypt af
Microsoft og síðar sett inn í Office pakka
þeirra. Mér er sagt að markaðshlutdeild
þess pakka sé yfirgnæfandi. Forritið er
einfalt og dásamlegt. Það býður upp á
fjölmarga möguleika til að setja fram
upplýsingar og er afar þægilegt í notkun.
Hægt er í einni svipan að velja margvíslega
áferð á glærum og mismunandi útlit.
Með smáleit á netinu er síðan hægt
að nálgast fjölmarga vefi sem geyma
staðlaðar útgáfur nýrra forma, tillögur að
uppsetningum og jafnvel gögn sem má
nota í vissum greinum nánast eins og þau
liggja fyrir.
Hægt er að skjóta inn myndum úr
ógnarstóru safni Microsoft, sem vex og
dafnar, eða þá úr eigin safni eða hvaðan
sem myndir á tölvutæku formi er að fá. Ef
ég er til dæmis með fyrirlestur um seinni
heimsstyrjöldina get ég látið stríðsbrak
hljóma meðan sýningin rúllar – byssuskot
við hvern músarsmell! Ég get skotið inn
myndum af Stalín, Hitler, Churchill og
Roosevelt, látið raddir þeirra hljóma eða
sýnt kvikmyndir af þeim sem hluta sýn-
ingarinnar.
Þá get ég útbúið sýninguna þannig
að hún rúlli án þess að ég sé viðstaddur
því hver þarf að lesa þetta upp? Er ekki
líklegt að skólabörn í framhaldsskóla séu
læs? Og loks get ég sett sýninguna á netið
svo að þau þurfi ekki að fylgjast með og
við getum öll farið í kaffi meðan tölvan og
skjávarpinn hamast á tjaldinu.
Glærurnar hreyfast og hristast
Það sem pirrar mig er sérstaklega tvennt.
Annars vegar stöðluð og þreytandi fram-
setning fyrirlesara í Power Point. Ég er
farinn að halda að svipað hljóti að gilda
um mig líka.
Hins vegar að nú er farið að setja
nemendum fyrir verkefni af þessum toga
og þau eru endalaust að útbúa Power
Point sýningar í öllum greinum.
Og hér gildir gagnrýni mín að hluta
um báða þættina. Í fyrsta lagi eru alltof
margir fyrirlesarar uppteknir af forminu
- eða þeir kunna ekki að nota það. Sumir
setja fyrirlestur sinn í heild á glærur og svo
mikið á hverja glæru að ekki er nokkur leið
að fylgjast með, hvað þá að lesa útprentin
sem þeir dreifa með ógnarsmáu letri. Svo
að ekki sé nú talað um hversu þreytandi
slíkt er.
Á hinum væng þessara öfga eru þeir
sem hafa náð slíkri snilld í framsetningu að
kunna til dæmis sjö sinnum sjö sinnum sjö
regluna í uppsetningu. Þar eru punktarnir
örfáir á hverri glæru, snyrtilega raðað upp,
en af því þeir vita ekki hverju þeir eiga
að sleppa þá verða glærurnar ógurlega
margar.
Að auki eru þeir með glærur sem
hreyfast og hristast, punkta sem þjóta fram
og til baka, hreyfimyndir sem hoppa og
skoppa og texta sem svífur inn, dettur inn,
hoppar inn eða hvað eina sem mönnum
dettur í hug að nota af stöðluðum lausnum
Microsoft.
Pínan verður alger þegar kemur að
framsetningu tölulegra gagna. Þá skjóta
upp kollinum allar mögulegar tegundir
af súlum og kökum og hvað þetta er nú
kallað – sem oft gefa verri mynd af málinu
en frumtaflan í Excel.
Að hluta má segja að menn séu of
uppteknir af því að nota alla möguleikana
og helst fleiri en síðast. Um leið vilja þeir
einfalda alla framsetningu. Þegar menn
reyna að afvegaleiða áhorfandann þá missir
hann jafnframt sjónar á aðalatriðunum
vegna skreytinganna. Hin hliðin er að
fyrirlesaranum tekst ekki að láta lélegt og
leiðinlegt efni verða áhugavert þrátt fyrir
allt dúlleríið.
Að auki er hætta á að minnispunktarnir
verði samhengislausir. Það er ekki öllum
gefið að búa til raunverulega lýsandi
styttingar. Þá verður samhengið að auki
erfitt þegar menn geta aldrei séð allt
í einu heldur einungis búta héðan og
þaðan. Kannski er kominn tími til að taka
rafmagnið af.
Enn ein Power Point kynningin...
Hvað nemendur varðar er að bresta á
nýtt fár. Nú eru Power Point sýning og
SMIÐSHÖGGIÐ
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 5. ÁRG. 2005
Eru forrit eins og Power Point
til gagns eða ekki?
Af alsælu og ósælu
Magnús Þorkelsson
Lj
ós
m
yn
d
fr
á
hö
fu
nd
i